Quantcast
Channel: Ngā whakahou ki te Te Taura Whiri i te Reo Māori
Viewing all 224 articles
Browse latest View live

Rēhita Rāngai Mātauranga

$
0
0

RĒHITA KAIWHAKAMĀORI Ā-TUHI Ā-WAHA – RĀNGAI MĀTAURANGA

I whiwhia ngā tāngata e whai ake nei ki te Tohu Reo Māori, ā, i whakamanahia rātou i raro i te tekihana 15 (2) c o te Ture Reo Māori 1987. Kāore te katoa o ngā kaiwhakamāori whai raihana i te rārangi nei i te mea kāore i a mātou ngā kōrero e taea atu ai rātou.

Mukamuka: 15(2) (a) Kua whiwhi i te taha ā-waha. 15(2) (b) Kua whiwhi i te taha ā-tuhi. 15(2) (c) Kua whiwhi i te taha e rua. AM - I whakawhiwhia ngā tōna tohungatanga. UNV - Kāore anō i whaimana N/A - Kāore i te wātea mo ngā mahi Kōti.

RĒHITA KAIWHAKAMĀORI Ā-TUHI Ā-WAHA – RĀNGAI MĀTAURANGA

I whiwhia ngā tāngata e whai ake nei ki te Tohu Reo Māori, ā, i whakamanahia rātou i raro i te tekihana 15 (2) c o te Ture Reo Māori 1987. Kāore te katoa o ngā kaiwhakamāori whai raihana i te rārangi nei i te mea kāore i a mātou ngā kōrero e taea atu ai rātou.

Mukamuka: 15(2) (a) Kua whiwhi i te taha ā-waha. 15(2) (b) Kua whiwhi i te taha ā-tuhi. 15(2) (c) Kua whiwhi i te taha e rua. AM - I whakawhiwhia ngā tōna tohungatanga. UNV - Kāore anō i whaimana N/A - Kāore i te wātea mo ngā mahi Kōti.

Rohe

Ingoa

Iwi

Īmēra

ā-tuhi

15 (2) b

ā-waha

15 (2) a

Tāmakimakaurau

Stephanie Huriana Fong

Te Rarawa

stephanie@paetultd.com

 

Tāmakimakaurau

Jennifer Martin

Te Rarawa

jen.martin@paetultd.com

 

Tāmakimakaurau

Hēmi Kelly

Ngāti Maniapoto

Ngāti Tahu-Ngāti Whāoa

hemi.kelly@aut.ac.nz

 

Waiariki

Mākoha Gardiner

Ngāiterangi

Ngāti Ranginui

Te Arawa

makoha@xtra.co.nz

 

Manawatū

Wawaro Te Whāiti

Ngāti Kahungunu ki Wairarapa

Kāi Tahu

wawaro.tewhaiti@gmail.com

wawaro.te-whaiti@core-ed.org

 

Rohe

Ingoa

Iwi

Wāhi Noho

Waea

Īmēra

ā-tuhi

15 (2) b

ā-waha

15 (2) a

Tāmakimakaurau

Stephanie Huriana Fong

Te Rarawa

29 Noall St, Te Atatū Peninsula, Auckland 0610

021 163 7906

stephanie@paetultd.com

 

Tāmakimakaurau

Jennifer Martin

Te Rarawa

29 Noall St, Te Atatū Peninsula, Auckland 0610

021 133 9500

jen.martin@paetultd.com

 

Tāmakimakaurau

Hēmi Kelly

Ngāti Maniapoto

Ngāti Tahu-Ngāti Whāoa

14 Upper Queen St, Auckland City 1010

Mahi: 09 921 9999 xtn 6245

Pūkoro: 073 350 2655

hemi.kelly@aut.ac.nz

 

Waiariki

Mākoha Gardiner

Ngāiterangi

Ngāti Ranginui

Te Arawa

PO Box 7093, Te Ngae Post Office, Rotorua 3042

027 635 6772

makoha@xtra.co.nz

 

Manawatū

Wawaro Te Whāiti

Ngāti Kahungunu ki Wairarapa

Kāi Tahu

46 Epsom Rd, Hokowhitu, Palmerston North 4410

Kāinga: 06 354 6490

Pūkoro:  021 722 843

wawaro.tewhaiti@gmail.com

wawaro.te-whaiti@core-ed.org

 


Te Pūtahi Rangahau

$
0
0

I te Rohenga Pūtea 2013, ka taunahatia he $8 miriona ka whā tau e tiritiria ana ki Te Taura Whiri i te Reo Māori hei Tahua Rangahau, Whakawhanake i te Reo Māori. Ko te kaupapa, he waihanga tumu taunakitanga hei herenga mō ngā mahi whakaora ake i te reo Māori.

Kia rarahi ai ngā hua o te Tahua nei, kua whakatūria e Te Taura Whiri i te Reo Māori a He Puna Whakarauora. E anga whāiti ana te whare nei ki ngā rangahautanga e pā ana ki ngā mahi whakatorokiki, whakapūioio i te reo Māori. He whare mō te motu whānui, ka mahi tahi ki te maha atu o ngā rōpū rangahau reo Māori e ea ai ngā kawenga kua tohua māna.

Āna kaupapa tuatahi

E rima ngā whāinga tōmua i poua hei kaupapa tuatahi mā te pūtahi nei. E rua kua tutuki, e toru e haere tonu ana.  

Te tūtohu rangahau ā-motu mō te whakatupu me te whakapakari ake i te reo Māori

Nā Te Kotahi Research Institute – Te Whare Wānanga o Waikato te pūrongo, ko Te Matataua o te Reo i tuhi. He kaupapa rangahau tēnei i kōmihanahia e Te Taura Whiri i te Reo Māori i runga i tōna kaupapa whakarauora i te reo Māori. Ko tā te rangahau nei he tuihono ki ngā momo rangapū reo Māori (ngā tāngata me ngā rōpū e kawe ana i ngā kaupapa whakarauora reo Māori, me te whakahauoratanga ake o te reo Māori); ki te tautohu hoki i ō rātou hiahia mō ā rātou rangahau, mātauranga ake, ngā aronga me ngā mahi tōmua e pā ana ki te whakahauoratanga me te whakarauoratanga o te reo Māori, tae atu ki ā rātou mahi rangahau kei te kawea e rātou me te whai wāhi atu ki ngā rauemi. Ko te whāinga matua o tēnei pūrongo kia riro anō mā tēnei mahi e waihanga  te Tūtohu Rangahau ā-Motu, ā, me te hanga i tētahi puna mātauranga mā ngā hapori reo Māori me te hunga e kawe ana i ngā kaupapa whakarauora reo Māori, rangahau anō hoki.

Te Matataua o te Reo

Te tāwaha rangahau

E kite mārire ana Te Taura Whiri i te Reo Māori i te wāhi nui ki te ao matihiko e tūhauora ai te reo Māori. Koinā i noho mai ai ki te pae tukutuku nei tētahi tāwaha rangahau, me kore e nui ake te matapaki, te whakawhiti whakaaro mō ngā mahi rangahau i waenga i ngā rōpū whai wāhi nui mai, manako nui mai ki ngā mahi whakaora reo.

Te Ahu o te Reo

E hura ana i te hauora o te reo ki roto i ngā kāinga me ngā hapori Māori

Kua oti ake i te  NZCER – Te Wāhanga tāna rangahau i te hauora o te reo Māori ki roto i ngā kāinga me ngā hapori. Ka hurahia e Te Ahu o te Reo ngā pēwheatanga ā-whānau ki roto i ngā hapori e iwa, e mahi ake ana ki te whakaū i te reo Māori kia mau, kia ora, kia noho hoki hei reo kōrerorero mō ia rā.

Ko ngā whakataunga rangahau a Te Ahu o te Reo ka tirohia mō te tukunga pūtea me te whakahaere hōtaka kia eke ai ki ngā tūmanako mō te reo Māori. He rārangi tūtohu ka puta hei whakamārama ake i ngā mahi a te kāwanatanga o te motu, me ngā kāwanatanga ā-rohe hoki, tae atu ki te wāhanga mātauranga me te wāhanga pāpāho.

Ka mahi tahi Te Taura Whiri nāna nei i utu te rangahau ki Te Mātāwai hei whakatutuki i ngā tūtohutanga.

Ka whakaputaina e mātou he rīpoata e āta whakaatu ana i ngā whakataunga mai o tēnā o tēnā o ngā hapori e iwa. Ka whakaatu ngā rīpoata i ngā wero me ngā whaihua i pā mai ki ngā whānau e whai ana i ō rātou moemoeā i ō rātou tūmanako hoki ki te pupuri, ki te whakarauora, ki te whakatau noa i te reo Māori ki roto o ia hapori.

Kaitaia

Tāmaki Makaurau ki te Tonga

Te Wairoa

Matawaia

Tauranga Moana

Taranaki

Te Uru o Tāmaki

Rūātoki

Ōtautahi

Ko Te Ahu tēnei o te Reo Māori ki roto i te rautau 21 e haere ake nei. He mea āpiti ki te tino rangahau pūtake mō te reo Māori i whakahaeretia i te ngahuru tau 1970 e Richard rāua ko Nena Benton, i whakaatuna ai te ngaro tonutanga o te reo Māori puta noa i Aotearoa. O aua hapori i rangahautia rā e waru anō i uru mai ki Te Ahu o te Reo. Pānuitia he whakarāpopototanga mō te huarahi i whāia.

Ko te ingoa o te kaupapa nei hei tohu i ngā wā o mua, i ngā wā hoki o muri iho nei.

Nā Tākuta Patu Hōhepa tēnei kaupapa rangahau i tapa ko Te Ahu o te Reo. He ahunga rua hoki te tikanga o te ingoa nei, e tohu ake ana i ngā wā o mua. i ō muri iho nei hoki. E hāngai ana Te Ahu o te Reo ki te whakataukī nei, ‘Ko te reo te tūahu o te mana Māori’. Ka whakarite tēnei whakataukī i te reo Māori ki te tūahu inā hoki ōna take nui hei pou tikanga, hei taurima i ō tātou marae, hei pupuri i te mana Māori, i ā tātou tikanga me tō tātou rangatiratanga hoki. Ka hāngai ki te whakaaro kia whai wāhi nui rawa te reo Māori. Ā kei roto anō hoki i Te Ahu o te Reo te whakahau ki te titiro whakamua ki ngā rā e heke mai nei ka kōkiri whakamua ai ki te whakarauora i tō tātou reo. Ka whakaata ake hoki te ingoa nei i te hurihanga o te reo, i te wairua hoki o te whakataukī rā. He whakamāramatanga nō hea tātou, kei hea tātou, ā, ki hea tātou ahu atu ai mō te reo Māori.

Te Ahu o te Reo Overview 

Te Ahu o te Reo Overview (English)

Te Ahu o te Reo Kaitaia

Te Ahu o te Reo Kaitaia (English)

Te Ahu o te Reo Matawaia

Te Ahu o te Reo Matawaia (English)

Te Ahu o te Reo Ōtautahi

Te Ahu o te Reo Ōtautahi (English)

Te Ahu o te Reo Rūātoki 

Te Ahu o te Reo Rūātoki (English)

Te Ahu o te Reo Tāmaki Makaurau ki te Tonga

Te Ahu o te Reo Tāmaki Makaurau ki te Tonga (English)

Te Ahu o te Reo Taranaki

Te Ahu o te Reo Taranaki (English)

Te Ahu o te Reo Tauranga Moana

Te Ahu o te Reo Tauranga Moana (English)

Te Ahu o te Reo Te Uru o Tāmaki Makaurau

Te Ahu o te Reo Te Uru o Tāmaki Makaurau (English)

Te Ahu o te Reo Wairoa 

Te Ahu o te Reo Wairoa (English)

Te ine i te uara o te reo Māori me ngā tikanga Māori ki te ōhanga o Aotearoa 

Nā Te Pua Wānanga ki te Ao - Te Whare Wānanga o Waikato tēnei pūrongo i tuhi. Ko te kaupapa matua, he āta wetewete i ngā tūāhuatanga o te ōhanga reo Māori me te ahurea Māori, waihoki he tātari i ngā hokohoko ōhanga hei whakawhāiti i ngā pou tarāwaho me ngā taputapu e  inehia ai ngā wāriu. Ka aro atu te rangahau ki ngā aroro me ngā tātai whakawhanake i ngā kautenga wāriu o te ōhanga. Nā ngā uiuinga me ngā mātātuhi i whakaahu, i tautuhi hoki  ngā tūmomo āhutanga o te ōhanga reo Māori, nā konā i hua mai he pou tarāwaho  e pā ana ki  ngā kimihanga kōrero mō te wāriu o te reo Māori.

Measure the value of te reo Māori

Te arotake i te hua o ngā wānanga whakarauora reo me te wahi ki ēnei i ngā mahi whakatupu, whakapūioio i te reo Māori

Nā R & K Consultants Limited te pūrongo, Kura Whakarauora i tuhi. Ko te aronga matua o te kaupapa he arotake i te pānga o ngā wānanga whakarauora reo i ngā mahi whakahauora reo a ngā hapori. He papamahi te Kura Whakarauora mā ngā tauira kia pai ai tā rātou whakarite mahere whakaora reo i tētahi taiao tauawhiawhi tonu, tauwhitiwhiti tonu. E mau mai ana ki te pūrongo nei ngā kōrero i hua ake i tētahi mahi arotake i te whakatinanatanga me ngā pānga o te whai wāhi atu o ētahi tāngata e 85, nō ngā whānau, nō ngā marae, nō ngā hapū, ngā iwi, ngā rōpū hapori, me ngā rōpū kaupapa motuhake, ki ētahi Kura Whakarauora whakamātau e rua. O ēnei tauira i tae ake ki ngā Kura Whakarauora e rua, e 20 i uiuia mō te pūrongo nei; 12 ngā tāngata i whakaotia e rātou ētahi uiuinga turuki. I kawea anō ētahi tirohanga whāiti e toru, ki te wherawhera mēnā he hononga kei waenga i te whai wāhi ki ngā Kura Whakarauora me te aranga ake anō, te oranga ake anō o te reo. Ko te whakatau a te pūrongo  nei e kī ana, me tū tonu ngā Kura Whakarauora me te whakatakoto anō i te tauira e rite ana mō ngā tini rōpū i ngā hapori. Waihoki, me takoto he tautoko hei whakapakari i ngā pūkenga me ngā mātauranga o te hunga whakamahere reo huri noa i te motu, mā konā e pai ai tā rātou āwhina ki te whakatū, ki te manaaki i ngā kaupapa whakarauora i ngā hapori reo, puta noa.

Kura Whakarauora (Māori)

Kura Whakarauora (English)

 

Reo Māori Pākehā Voices
The Bilingual Land Our Hearts Know is Possible

Te reo Māori, the indigenous language of Aotearoa New Zealand, is intricately connected to these islands and their peoples. Pākehā comprise a small proportion of speakers of te reo Māori, but have a significant effect on the language as they comprise the majority of the wider population.

This research aimed to understand in depth the experiences of fluent Pākehā speakers of te reo Māori. It found many commonalities across this group, despite its diverse composition. The findings were complex and may appear paradoxical. These people have found ways to carry our colonial past, our complicated present, and our aspirations for the future, through their words and their actions. Their experiences can help to inform us about the multitude of challenges and advantages involved in becoming bilingual Pākehā citizens of Aotearoa New Zealand.

Fourteen Pākehā who are second language speakers in te reo Māori were interviewed for this research and four key aspects of their experiences were explored and discussed in relation to te reo Māori revitalisation and re-normalisation: 1) motivations for learning te reo; 2) challenges on the path; 3) ways they navigated through these challenges; and 4) the value of te reo Māori for them.

Reo Māori, Pākehā Voices Report

Te Tauaki Koronga mō ngā Mahi kia Tutuki (SPE)

$
0
0

He tānga te Tauaki Koronga mō ngā Mahi kia Tutuki (SPE) ka puta i ia tau, nō te 2014 i tīmata ai te whakaputa. E whakaatu mārirehia ana i konei ngā matapae taha pūtea, ngā tohu ine me ngā keonga e whai ana mātou kia eke i te tau e tū mai ana.

Ka whakairia te SPE ki tā mātou pae tukutuku i mua i te tīmatanga o te tau pūtea (te 1 o Hōngongoi), ka tāpaea anō ki te aroaro o te Pāremata i te taha o tā mātou Pūrongo ā-Tau.

Kei konei tētahi kape PDF o tā mātou SPE o nāianei. Ka taea te tirotiro ngā mea o ngā tau kua hipa me ngā kape Word ina rapua te ‘Tauaki Koronga mō ngā Mahi kia Tutuki’.  

SPE 2017-18 te reo Māori PDFSPE 2018-19 English PDF

SPE 2017-18 te reo Māori PDF

SPE 2015-16 te reo Māori PDF

SPE 2016-17 te reo Māori PDF

Whakapā mai

$
0
0

Tēnā koe mōu i whakapā mai – me he pātai tāu ki a mātou, me he whakaaro rānei ōu mō te pae tukutuku nei, he kimi whakamāherehere rānei tāu mō te reo Māori. Ina tae mai tō tono, ka tukua aunoatia he kōrero ki a koe ki te kī atu kua tae mai, ka whakautua hoki to tono i roto i te rua rā.

Tel.  +64 4 471 0244
Email. info@tetaurawhiri.govt.nzFax.  +64 4 41 2768

Email.  info@tetaurawhiri.govt.nz

Facebook Twitter

 

Papa 11, Te Whare o te Pēke Co-operative
20 Te Ara o Ballance, Te Whanganui-a-Tara 6011
Pouaka Poutāpeta 411, Te Whanganui-a-Tara 6140

 

Tono mōhiohio

 

 

 

 

Rēhita Whānui

$
0
0

I whiwhia ngā tāngata e whai ake nei ki te Tohu Reo Māori, ā, i whakamanahia rātou i raro i te tekihana 15 (2) c o te Ture Reo Māori 1987. Kāore te katoa o ngā kaiwhakamāori whai raihana i te rārangi nei i te mea kāore i a mātou ngā kōrero e taea atu ai rātou.

Tēnā whakapā atu ki a  Janine@tetaurawhiri.govt.nz ki te whakahou I tō wāhi noho, imeera, nama waea. 

Mukamuka:
15(2) (a) Kua whiwhi i te taha ā-waha.
15(2) (b) Kua whiwhi i te taha ā-tuhi.
15(2) (c) Kua whiwhi i te taha e rua.
AM - I whakawhiwhia ngā tōna tohungatanga.
UNV -  Kāore anō i whaimana.
N/A -  Kāore i te wātea mo ngā mahi Kōti.


Ko ngā Rohe

KAITAIA

    

Name

Tribe

Email Address

Grade

Category

Karani Brown

Ngā Puhi

N/A

15 (2) b

 

Te Rāhipere Mangutauira

Ngāti Hine

 

   lala_tauira@outlook.com

15 (2) b

 

Tatiana Thompson

Ngatī Manawa

N/A

15 (2) a 

 

Kerei Mangonui James

Te Rarawa
Ngāti Kahu
Ngā Puhi

 

15 (2) a

 

Hemo Kuia Kaye Allpress

Ngā Puhi

N/A

15 (2) a

 

Dr Patu Hohepa

Ngā Puhi

pathohepa@vodafone.co.nz

AM

Kaiako
Whare Wānanga
Whare Kōti
Reo Irirangi
Pouaka Whakaata

Mere ManguNgāti Hine  merem@outlook.co.nz15 (2) c 
Joy Ngaropo-HauTe Rarawa,

Ngā Puhi

toiora49@gmail.com15 (2) c

Health
Pouaka Whakaata,
Reo Irirangi

WHANGĀREI

 

 

 

 

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Pane Cooper

Ngā Puhi
Te Orewai
Ngāti Hine
Ngāti te Rarawa

N/A

15 (2) c

Whare Kōti

Ngāwini Shortland

Ngā Puhi

N/A

15 (2) a

 

Tame Te Rangi

Ngāti Whātua Ngāpuhi

tame.terangi@ngatiwhatua.iwi.nz

 

15 (2) a

Whare Kōti, Ture, Hākinakina

AUCKLAND

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Evelyn Tobin 

MNZM, JP

Ngā Puhikotare@ihug.co.nz15 (2) cEducation

Broadcasting

Prose & Poetical

Tane Karamaina

Ngāti Whanaunga, Ngāti Apakura, Te Rarawa

takaramaina@gmail.com

 

15(2) (a)

 

 

Māhia Nathan

Te Aupōuri

Ngāti Mahuta

mnathan@manukau.ac.nz

15 (2) c

 

Rāpata Te Rima Newson

Te Rarawa

Te Aupōuri

bobgemnewson@gmail.com

15 (2) c

(Endorsed)

Taha Ture

Kaiako

Whare Kōti

Joseph Peter Ramanui

Ngā Puhi, Ngāti Awa

 

 

15 (2) c

 

 

Rahera Shortland

Ngā Puhi

Rahera.s@xtra.co.nz  

15 (2) c

Kaiako

Whare Kōti

Mahi Pāpāho

Pouaka Whakaata

Kororia Taumaunu

Ngāti Porou

kororia.taumaunu@maoritelevision.com

 

15 (2) c

Pouaka Whakaata

Reo Irirangi

Mahi Hākinakina

Mahi Pāpāho

Rangi Pouwhare

Ngāi Tūhoe

 

AM

Whare Kōti

Mahi Hauora

Mahi Pāpāho

Reo Irirangi

Pouaka Whakaata

Kaa  Kataraina Kathleen Williams

Ngāi Tūhoe

Ngāti Kahungunu

Ngāti Maniapoto

ttrw@twt.ac.nz

AM

Kaiako

Kōhanga Reo

Kura Kaupapa Māori

Wharekura

Kuratini

Whare Wānanga Pāngarau

Pouaka Whakaata

Rodney Arthur Stewart BethanNgāti Maniapoto 15 (2) c  

Hariata Pōhatu

Ngāti Porou

ruatahi@clear.net.nz

15 (2) c

 

Hone Sadler

Ngā Puhi

h.sadler@auckland.ac.nz

15 (2) c

 

Joe Te Rito

Ngāti Kahungunu

Rongomaiwahine

jsterito@xtra.co.nz

15 (2) a

 

Ratu Tuhou Tibble

 

Ngāti Porou

rtibble@gmail.com

15 (2) c

 

Tamahou McGarveyNgāi Tūhoetpmacg@hotmail.com

 

15(2) c 
Yvonne Te Wanihi EdwardsNgāti Awa, Ngāi TūhoeYvonne.edwards@maoritelevision.com15 (2) bWhare Kōti, Reo Irirangi, Pouaka Whakaata
Pania Papa Ngāti Raukawa, Waikatopaniapapa@gmail.com15 (2) cPāpāho, hākinakina, mahi whakaako, pūtaiao, mātauranga, Tari Kāwanatanga
Stephanie Huriana FongTe Rarawastephanie@paetultd.com 15 (2) b 
 Oriini Kaipara

 Tūhoe, Ngāti Tūwharetoa, Ngāti Awa, Ngāti Rangitihi

 oriininz@gmail.com 15 (2) b 
Hēmi DaleTe Rarawa, Te Aupōurihemi.dale@auckland.ac.nz
  15(2)C 
Hinurewa PoutuNgāti Rangi, Te Āti Haunui-a-Pāpārangi, Ngāti Maniapotohpoutu@xtra.co.nz  15 (2) c
 
Nikora WharerauNgāti Hine, NgāpuhiNikora.Wharerau@aucklandcouncil.govt.nz 15(2) (b)  
Michael (Moari) StaffordNgāti Apakura, Rereahu and Ngāti Te Wehimoaristafford@gmail.com  15(2) (a) 

HAMILTON

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Tom RoaNgāti Maniapoto 

Waikato

tomroa@waikato.ac.nz15 (2) c 
Kingi  Kiriona

Waikato-maniapoto - Raukawa

Ngāti Apakura - Ngāti Maihi

kingi.kiriona@outlook.com  15 (2) c 
Rawinia Mere Te Uia WhiteNgāti Awarawinia4@xtra.co.nz15 (2) b 
Rodger Brian LewisPākehā

(Raukawa-Tainui dialect)

ahotaki3@gmail15 (2) c 
Moetū Tipene Davis moetu.teorewai@gmail.com

 

15 (2) c 
Te Kāhautu MaxwellTe Whakatōhea

Te Whānau-a-Apanui

Ngāi Tūhoe

Ngāti Awa

Ngāti Porou

Ngāi Tai

Ngāti Maniapoto

tmaxwell@waikato.ac.nz15 (2) c 
Pou Temara Ngāi Tūhoemauriora@waikato.ac.nz15 (2) c 

Che Wilson

Ngāti Rangi

Whanganui

chewilson.ohakune@gmail.com

15 (2) c

 
Waldo HouiaNgāti Porouwaldo.houia@wananga.ac.nz15 (2) c 
Heeni HopeWaikatoheeni.h@xtra.co.nz15 2 (a) 
Te Wharehuia MilroyNgāi Tūhoeotenuku@xtra.co.nzAM 
Hone EdwardsNgāti Maniapoto
Ngāti Hikairo
Ngāti Paoa
 
hHone.Edwards@maoritelevision.com15 (2) c

Whare Kōti

Pāpāho

Reo Irirangi

Pouaka Whakaata
Leon Blake

Tūhoe

Tūhourangi

Ngāti Wāhiao

Ngāti Porou

Ngāti Maniapoto

Taranaki

Ngāti Kahungunu
kounga.ltd@gmail.com 

 
15 (2) cEducation

Justice

Broadcasting

 Ngareta Gabel

Ngāti Kahu

Te Paatu

ngareta.gabel@kaperi.co.nz
 15 (2) cback to top

TOKOROA

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Jarred Lee Boon

Ngāti Maniapoto

Jarred.boon@waiariki.ac.nz 

15 (2) b

 
    back to top

WHAKATĀNE

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Hiria HapeNgāi Tūhoe

Te Whakatōhea

hiria.hape@tpk.govt.nz15 (2) cBroadcastings; Corporate text

Legal text; Technical

Mātauranga; Whare Kōti

Tamati WaakaNgāi TūhoeTamati.waaka@wananga.ac.nz15 (2) c 

Hēmana Clifford Waaka

Ngāi Tūhoe

Ngāti Pukeko

 

15 (2) b

 

Matu Te Pou

Ngāi Tūhoe

matu@inspire.net.nz

15 (2) c

 

Nāreta Pouwhare

Ngāi Tūhoe

Naretapouwhare10@gmail.com

 15 (2) a

 

Patrick McGarveyTūhoepmmcgarvey@hotmail.com15 (2) c 
    back to top

TE TEKO

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Hēmana Eruera. MNZM. JP.

Ngāti Awa

Hemana.eruera@tpk.govt.nz

 

15 (2) a

 
    back to top

ROTORUA

   

 

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Joe Te Poroa MalcolmTe Arawa  teporoa@gmail.com

 

AM 
Te Haumihiata MasonNgāi Tūhoe  tehautu2@xtra.co.nz

 

15 (2) c 
Te Wainamu Cairns HarveyNgāi TūhoeN/A15 (2) c 
Waireti

Tait-Rolleston

Ngāi Tūhoe

Te Arawa

N/AAM

 

Maika Te AmoTapuika - Te Arawatumu@matalingual.nz15 2 (c) 
Paiheke McGarvey Ngāi Tūhoe
Te Arawa
Te Whakatōhea
paiheke@hotmail.com15 (2) c 
Kanapu Rangitauira

Te Arawa

Ngāti Porou

Te Whakatōhea

kanapu@gmail.comBoth 
 Tawini Rangihau Ngāi Tūhoe tawini@tearawafm.com 15 (2) cback to top
    back to top

RUATŌRIA

   

 

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Wiremu Māngai KaaNgāti Poroukamiti@xtra.co.nzAM 
    back to top

GISBORNE

   

 

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Rīpeka Te Irikaraka HarrisonNgāti PorouN/A15 (2) c 
  Gaylene Ripongarangi TaitapanuiTuuhoe/Whakatooheagaylenetaitapanui2@gmail.com  15(2) (a)back to top

WAIROA

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

     

Mana Elizabeth Hunkin

Ngāti Kahungunu

Ngāti Porou

Ngā Puhi

Ngāi Tūhoe

manauea23@gmail.com

15 (2) c

Kaiako

Whare Kōti

  

 

 

back to top

NAPIER/ HASTINGS

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Hiria TūmoanaNgāi Tūhoehtumoana@eit.ac.nz15(2) cMahi Hākinakina

Kaiako

Kōhanga Reo

Kura Kaupapa Māori Wharekura Kuratini

Whare Wānanga Mahi Pāpāho

Reo Irirangi

Pouaka Whakaata

Matiu Nohokau EruNgāi Tūhoe 15 (2) c 
Paraone WikiTe Aupōuriwiki.whanau@xtra.co.nz15 (2) a  
Ripeka WikiNgāti Porouwiki.whanau@xtra.co.nz15 (2) c  
Hone Waengarangi MorrisNgāti Kahungunu

Rongowhakaata

Rangitāne

Waengarangi311@gmail.com

 

15 (2) cHangarau; Pūtaiao

Kaiako; Kōhanga reo

Kura Kaupapa Māori

Wharekura; Whare Wānanga

 

 Jeremy Tātere MacLeod Ngāti Kahungunu  jeremy@kahungunu.iwi.nz 15 (2) cback to top

WHANGANUI

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Ngāhuia Graham Mathews

Ngāti Apa

Ngāti Kahungunu

N/A

15 (2) c

Whare Kōti

Julie Te Turi Ranginui

Ngāti Apa

Ngāti Kahungunu

 

15 (2) b

 
    back to top

NEW PLYMOUTH / TARANAKI

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Keri Opai

 

Te Ati Āwa

Ngāti Ruanui

Ngāti Te Ata

Ngāti Porou

keri.opai@tepou.co.nz

15 (2) c

Ngā momo kōrero katoa

 
Kiwa HammondNgāti Kahungunu ki Te Wairoa

Ngāti Ruapani Rongowhakaata Nunuku Rongomaiwhenua (Moriori)

kiwa@aatea.co.nz15 (2) cHangarau

Mahi Hākinakina

Mātauranga

Whare Kōti

Hauora

Mahi Pāpāho

Reo Irirangi

Huirangi Waikerepuru

Taranaki

 

15 (2) c

 
     
Marina Hineara ParataNgāti Ruanui

Ngāti Maniapoto

 15 (2) cKaiako

Kōhanga Reo

Kuratini

    back to top

PALMERSTON NORTH

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

     
Ian ChristensenNgāti Pākehāian@kupengahao.co.nz

 

15 (2) c 
Emma Edna CollierNgāti PorouN/A15 (2) aKaiako

Kuratini

Reo Irirangi

Tangihoro Fitzgerald

Ngāti Porou

  Tangihoro@gmail.com

15 (2) c

 
    back to top

LEVIN / ŌTAKI

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Hēni JacobNgāti Raukawa

   henijacob@henijacob.nz

15 (2) cNgā momo kōrero katoa

Ruiha Louie Ruwhiu

Te Whānau-a- Apanui

Ngāti Awa

Ngā Puhi

 

15 (2) c

 

Petina Winiata

Ngāti Raukawa

Ngāti Awa

Ngāti Whakaue

Ngāti Maru

Petina.winiata@twor-otaki.ac.nz  

15 (2) c

 
    back to top

WELLINGTON

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Ranea Aperahama  Muriwhenua, Ngāti Tūwharetoa, MōrehuRanea.Aperahama@tepapa.govt.nz  15(2) (c) 
Wena TaitTūhoe
Te Arawa
Wenarata.Tait@scionresearch.com 15 2 (c)
 
 
Joseph MacDougallNgāi Tūhoehohepa.macdougall@kinect.co.nz15 (2) c 
Piripi WalkerNgāti Raukawapiripi@reo.co.nz15 (2) c 
Maiki ShermanNgāpuhi, Te Whakatōhea, Tainuimaiki.sherman@tvnz.co.nz
15 (2) c 
Danny Makamaka TuruwhenuaNgāi Tūhoedanny.makamaka@twoa.ac.nz

 

15 (2) a  
Brian MorrisNgāti Kahungunu Rongowhakaatabrian.morris@huia.co.nz15 (2) cTaha Ture

Mahi Hākinakina

Mātauranga

Te Ripowai HigginsNgāi Tūhoeteripowai.higgins@vuw.ac.nzAM 

Holden Hohaia

Ngāti Maru

Ngāti Ruanui

Taranaki

 

15 (2) c

Pūtaiao

Taha Ture

Pāngarau

Whakapakari Tinana

Lee Smith

 lee@tetaurawhiri.govt.nz  
Kararaina UatukuNgāi Tūhoekararaina@tetaurawhiri.govt.nz15 (2) b 
Te Tūmatakuru O'ConnellNgāti Raukawa

Ngāi te Rangi

2matakuru@gmail.com15 (2) cKōti

Ipurangi

Rorohiko

Ngāhiwi-o-Kahimia Apanui

Ngāti Porou

Ngāti Hine

Te Whānau a Apanui

  ngahiwi.apanui@xtra.co.nz

15 (2) c

 

 
Te Manu Te AwaNgā Puhi 15 (2) cHangarau

Pūtaiao

Mahi Hākinakina

Mahi Kaute

Pāngarau

Mātauranga

Pita Hekerangi TamianaNgāi Tūhoepeterht@xtra.co.nz 15 (2) a 
Tama PakuRongomaiwahine

Ngāti Kahungunu

Rākaipaaka

 15 (2) aMahi Hākinakina

Mahi Hauora

Whakapakari Tinana

Mahi Pāpāho

George KōniaNgāti Porou

George.konia@vuw.ac.nz

15 (2) a 
Ian CormackKāti Māmoe

Kai Tahu

Waitaha

ian@cormack.co.nz

 

15 (2) c 
Wareko Te AnginaNgāti Tūwharetoa

Ngāti Apa

eohoehoa@gmail.com 
 
15 (2) b 
Te Whareumu Uhinga DavisTe Whakatōheatewhareumu@ihug.co.nz15 (2) b 

John Tait

Ngāi Tūhoe

Te Arawa

N/A

15 (2) a

 
Kawata TeepaNgāi Tūhoe

Kawata.teepa@huia.co.nz

15 (2) c 

Muru Walters

Te Rarawa

muru.walters@xtra.co.nz

AM

Mahi Hākinakina

Mahi Kaute

Mātauranga

Reo Irirangi

Tamati Cairns

Ngāi Tūhoe

tamati.cairns@xtra.co.nz

15 (2) c

Mātauranga

Mahi Pāpāho

Kahu O'Connell  15(2)a 
Stephen ChrispNgāti Pākehā

Tipene.chrisp@gmail.com

15 (2) c 
Stephanie Ira Pohe paora.steph@gmail.com15 (2) b 
Paora Tibble
 
Ngāti Porou

Tūwharetoa

Ngāti Raukawa

Te Whānau-a-Apanui

 15 (2) b 
Basil KeaneNgāti Kahungunu

Rangitāne


Ngāpuhi

bazkeane@gmail.com15 (2) c 
Doug Hauraki

Ngāti Porou

doug@haurakiwhanau.co.nz 15 (2) c 
 Karena Kelly

Ngāti Hine

Nga Puhi

  karena@purata.nz 15 (2) b 
Paora Ammunson

Te Arawa

Wairarapa

Paora.Ammunson@tec.govt.nz15 (2) c 
Donna-Lee Ngaringi KatipaWaikato-Maniapoto / Raukawa ki te Kaokaoroa o Patetere

 

ngaringi.katipa@nzqa.govt.nz  15 (2) c
 
Vincent Olsen-ReederNgā Pōtiki a Tamapahoreolsen.vincent@gmail.com  15(2) (c)
 

CHRISTCHURCH

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Mita Ted Te Hae

Tainui

Ngāti Hikairo

ted.tehae@cdhb.govt.nz 

15 (2) c

 
Piripi Kingi WaretiniTainui, 

Ngāti Maniapoto

tukaha@live.com15 (2) aTaha Ture; Mahi Hākinakina

Mātauranga; Whare Kōti

Mahi Hauora; Mahi Pāpāho

Whakapakari Tinana

    back to top

DUNEDIN

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Karaka (Clark Roberts) Rāpata

Te Aupōuri

Ngāti Kurī

N/A

15 (2) a

 

Hiria Singe

Ngāti Porou

N/A

15 (2) a

 

Lorraine Johnston 

NA

  ljohnston@slingshot.co.nz

15 (2) c 

 

Dr Poia Rewi

Ngāi Tūhoe

Ngāti Manawa

Te Arawa

poia.rewi@otago.ac.nz

15 (2) c

 

Matiu RatimaWhakatōhea /  Ngāti Pūkekomatiu.ratima5@gmail.com15(2)cKaiako Whare Wānanga Whare Kōti
    back to top

INVERCARGILL

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Myra Jean Clarke

Ngā Puhi

N/A

15 (2) c

 

He tahua Pūtea rautaki mō te Whakarauoratanga Reo Māori

$
0
0

Kua mihia e Te Taura Whiri i te Reo Māori ngā nekehanga pūtea ki te whakarite i te pūtea tautoko haere tonu, haere tonu mō ngā mahi whakatakoto mahere reo, whakapiki hoki i te tokomaha o te hunga kaiwhakamāori whai tohu kaiwhakamāori ā-tuhi, ā-waha.

 I roto i Te Pūtea 2019, kua tohua he pūtea tāpiri o te $2.460 miriona ia tau, ia tau ki Te Taura Whiri, me te $1.5 miriona o taua pūtea he mea kua toha kē mai i ngā tau e rua kua taha ake nei, nā, ināianei kua whakaritea kia haere tonu.

E kī ana te Tumuaki o Te Taura Whiri a Ngahiwi Apanui, he mea rautaki te tahua.

“He mea tautoko e Te Taura Whiri te Whakamaheretanga Reo, engari ko ngā whakahaere, ko rātou kē te hunga kei te hanga i ngā mahere, ko rātou anō te hunga kei te whakatinana i aua tikanga. Kua oti i Te Rūnanga te whakatau hei te mutunga o te tau 2021 me whai mahere reo ngā tari kāwanatanga katoa. E tautokotia ana hoki e mātou ngā whakahaere rāngai hapori me ngā pūtahi i te rāngai tūmatanui whānui tonu.

“Ahakoa kāore ōna pūtea mō te ratonga whakamāori, ka whakatenatena tonu Te Taura Whiri i te hunga matatau ki te kōrero Māori, koia te paerewa e tino hiahiatia ana, kia eke ki ngā taumata e tika ana kia whakawhiwhia te tangata ki te tohu whakamāori ā-tuhi, ā-waha i raro i Te Ture mō te Reo Māori 2016.


“Tāria te wā ka piki te hiahia mō ngā ratonga whakamāori, mā mātou ngā paerewa e pupuri, e hāpai tonu. I roto i tōna whakarauoratanga he mea nui kia puritia te kounga o te reo Māori, kia mau, kia puāwai. E mātua whakarite ana ā mātou pūnaha whakamana tohu kaiwhakamāori ka tutuki tēnei.

“He tohu ēnei whakatau pūtea o te tīmatanga a te whakatinanatanga haere o te Rautaki reo Māori a te Karauna, te Maihi Karauna, he mea i whakaterea e te Minita Whanaketanga Māori a Nanaia Mahuta tata ki te tīmatanga o te tau. Ko tōna wairua, ko tōna koronga mō te tau 2040 ka eke ki te miriona tāngata, ngā tāngata nō Aotearoa e mōhio ana ki te kōrero Māori ki tōna taumata taketake.

“Kua tohua hoki i Te Pūtea tētahi paku pūtea mō te aromatawai me te arotake. Mā konei e whai mōhio ngā whakatau ki ngā rauemi e hiahiatia ana hei tautoko i te whakarauoratanga ā haere ake nei. 

“E mōhiotia ana te whakataukī “mā ōna hua ka mōhiotia te rākau” i te ao Māori, i te ao Pākehā hoki. Mōhio pai Te Taura Whiri ka tahuri mai te kāwanatanga, te iwi Māori, ka mutu, katoa mai, katoa mai e ngākaunui ana ki te reo ake o Aotearoa ki a mātou ki te kite he pēhea rā ngā hua. Kua titikaha te ngākau ki te kī atu, āe mārika, tareka ana".

100 ngā moe tae noa ki Te Wiki o Te Reo Māori 2019

$
0
0

Kōtahi rau anake ngā rā e toe ana i mua i Te Wiki o te Reo Māori 2019, 9-15 Mahuru.
E whakanui ana te wiki nei i te reo me tōna whakarauoratanga.

 E kī ana te Tumaki o Te Taura Whiri i te Reo Māori, a Ngahiwi Apanui, he kōwhiringa tēnei mō tātou katoa ki te mahi i tētahi mahi hei tautokoi i tō tātou reo taketake, he mea whakangākau mō ngāi Aotearoa.

“Ka whakaauautia anōtia te kaupapa o te wiki: ‘Kia Kaha te Reo Māori’. He kīanga rongonui ‘Kia Kaha’ ki ngā kaikōrero Māori, Pākehā hoki. I rangonatia whānuitia mai i te rautau 19, i roto i te haka nei: ‘Kia Kaha Ake, Ake, Ake’.

“E tohu hoki ana tēnei ki ngā tini āhuatanga e whakakaha ana i te reo Māori, ehara i te mea ko te mahi ako, ko te mahi kōrero noa iho.

“I tua atu, te whakatairanga i tona mana mā ngā tūmomo, ara, pērā i ngā tohu reorua, ko te whakakaha I te marama pū ki te whakarauora o te reo Māori, ka mutu, ko te whakatairanga i te hiring o te whai wāhi mai o ngā pakihi me nga whakahaere.

“I tō mahi, i tō rōpū, i tō kura, i tō hapori rānei – whakanui te reo Māori. Ahakoa iti, ākona, kōrerotia!

Kua 90 noa ngā moe kia tae mai ki Te Wiki o Te Reo Māori 2019

$
0
0

Iwa tekau noa iho ngā rā e toe ana i mua i Te Wiki o te Reo Māori 2019, 9-15 Mahuru.

E whakanui ana te wiki nei i te reo Māori me tōna whakarauoratanga.

E kī ana te Tumaki o Te Taura Whiri i te Reo Māori, a Ngahiwi Apanui, koinei te wā me tīmata te whakamahere.

“Ka whakaauautia anōtia te kaupapa o te wiki: ‘Kia Kaha te Reo Māori’. He kīanga rongonui a ‘Kia Kaha’ ki ngā kaikōrero Māori, Pākehā hoki. I rangona whānuitia i Aotearoa mai i te rautau 19, i roto i te haka nei: ‘Kia Kaha Ake, Ake, Ake’. 

I ngā tau tata nei kua whakatairangitia nuitia te wiki e ngā niupepa, ngā teihana whakaata, irirangi hoki. Ā he rite anō te tautoko i tēnei tau. Me moata te toro atu o ngā rōpū hapori e mahere ana ki ngā rōpū pāpāho. 

“E kiia ana mātou, ‘Ahakoa iti, ākona, kōrerotia!'

Kia whakarewa i tēnei mahi, anei ētahi kupu whakamahere

  • Me aha tātou mō te Wiki o te Reo Māori?
  • Me hono atu tātou ki te hīkoi whakanui i te reo Māori?
  • Me kai hāngi tātou.
  • Mēnā e pai ana ki a koe, me whakahaerehia he whakataetae pānui whakaahua.
  • Me waiata tahi tātou i ia rā?
  • Me whakatū e tātou he tohu pānui reo Māori
  • Kia heke te utu mā ngā kiritaki kōrero Māori mai - ahakoa iti!
  • Me ako tātou i ētahi kupu māmā i mua i te Wiki o te Reo Māori
  • Ko te painga atu mehemea ka ako tātou i tōna o tātou ake pepeha, mihi rānei i mua i te Wiki o teReo Māori

Toro mai ki te pae tukutuku o Te Wiki o te Reo Māori hei kimi whakaaro whakatairanga i te reo Māori a te 9-15 Mahuru! 


Wāhiki! Kōrero mai ki a mātou! – Te Toihau reo Māori

$
0
0

E ai ki te Toihau o Te Taura Whiri i te Reo Māori, a Ahonuku Rāwinia Higgins, ki te raru te tangata ki ngā kaitākaro poitarawhiti e kōrero Māori ana, kia kaua rawa e aupēhi i ngā kaitākaro.

“I matekiri au i taku rāngona kua whakahēngia ngā kaitākaro nō Te Wharekura o Mauao mō te kōrero i te reo Māori, ina koa i ēnei rā kei te kaha ake te tautokona o te reo Māori e te marea.

“E matekiri ana i ēnei āhuatanga whakatakē e aro atu ana ki te reo, ki te pēnei hoki ki te hunga taiohi katahi ka hē kē atu.

“Mēnā he raru tō te tangata ki te whakamahinga o te reo Māori me kawe tōtika atu ki Te Taura Whiri i te Reo Māori.

“Waihoki, ki te rongo ngā kapa tauwhāinga i te whakatiki i te noho reo tōtahi, anei ētahi honongaitua ki ngā kīanga poitarawhiti i te reo Māori e kaha whakamahia ana:

CORE Education – Tātai Aho Rau

Netball Poster

Netball and sports terms

Sports booklet

General Register

$
0
0

The following people were conferred with the Māori Translators and/or Interpreters Licence and were certified under Section 15(2) c of the Māori Language Act 1987. This list is not complete as we do not have contact details for all licence holders.

Please email  Janine@tetaurawhiri.govt.nz to update your contact details. 

Details:
15(2) (a) Passed in oral expression only
15(2) (b) Passed in written expression only
15(2) (c) Passed in oral and written
AM Awarded on merit
UNV Unverified/Incomplete information
N/A Not available for Court duties 

Ko ngā Rohe

  Te Wharehuia MilroyNgāi Tūhoeotenuku@xtra.co.nzAM 

KAITAIA

    

Name

Tribe

Email Address

Grade

Category

Karani Brown

Ngā Puhi

N/A

15 (2) b

 

Te Rāhipere Mangutauira

Ngāti Hine

 

   lala_tauira@outlook.com

15 (2) b

 

Tatiana Thompson

Ngatī Manawa

N/A

15 (2) a 

 

Kerei Mangonui James

Te Rarawa
Ngāti Kahu
Ngā Puhi

 

15 (2) a

 

Hemo Kuia Kaye Allpress

Ngā Puhi

N/A

15 (2) a

 

Dr Patu Hohepa

Ngā Puhi

pathohepa@vodafone.co.nz

AM

Kaiako
Whare Wānanga
Whare Kōti
Reo Irirangi
Pouaka Whakaata

Mere ManguNgāti Hine  merem@outlook.co.nz15 (2) c 
Joy Ngaropo-HauTe Rarawa,

Ngā Puhi

toiora49@gmail.com15 (2) c

Health
Pouaka Whakaata,
Reo Irirangi

WHANGĀREI

 

 

 

 

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Pane Cooper

Ngā Puhi
Te Orewai
Ngāti Hine
Ngāti te Rarawa

N/A

15 (2) c

Whare Kōti

Ngāwini Shortland

Ngā Puhi

N/A

15 (2) a

 

Tame Te Rangi

Ngāti Whātua Ngāpuhi

tame.terangi@ngatiwhatua.iwi.nz

 

15 (2) a

Whare Kōti, Ture, Hākinakina

AUCKLAND

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Evelyn Tobin 

MNZM, JP

Ngā Puhikotare@ihug.co.nz15 (2) cEducation

Broadcasting

Prose & Poetical

Tane Karamaina

Ngāti Whanaunga, Ngāti Apakura, Te Rarawa

takaramaina@gmail.com

 

15(2) (a)

 

 

Māhia Nathan

Te Aupōuri

Ngāti Mahuta

mnathan@manukau.ac.nz

15 (2) c

 

Rāpata Te Rima Newson

Te Rarawa

Te Aupōuri

bobgemnewson@gmail.com

15 (2) c

(Endorsed)

Taha Ture

Kaiako

Whare Kōti

Joseph Peter Ramanui

Ngā Puhi, Ngāti Awa

 

 

15 (2) c

 

 

Rahera Shortland

Ngā Puhi

Rahera.s@xtra.co.nz  

15 (2) c

Kaiako

Whare Kōti

Mahi Pāpāho

Pouaka Whakaata

Kororia Taumaunu

Ngāti Porou

kororia.taumaunu@maoritelevision.com

 

15 (2) c

Pouaka Whakaata

Reo Irirangi

Mahi Hākinakina

Mahi Pāpāho

Rangi Pouwhare

Ngāi Tūhoe

 

AM

Whare Kōti

Mahi Hauora

Mahi Pāpāho

Reo Irirangi

Pouaka Whakaata

Kaa  Kataraina Kathleen Williams

Ngāi Tūhoe

Ngāti Kahungunu

Ngāti Maniapoto

ttrw@twt.ac.nz

AM

Kaiako

Kōhanga Reo

Kura Kaupapa Māori

Wharekura

Kuratini

Whare Wānanga Pāngarau

Pouaka Whakaata

Rodney Arthur Stewart BethanNgāti Maniapoto 15 (2) c  

Hariata Pōhatu

Ngāti Porou

ruatahi@clear.net.nz

15 (2) c

 

Hone Sadler

Ngā Puhi

h.sadler@auckland.ac.nz

15 (2) c

 

Joe Te Rito

Ngāti Kahungunu

Rongomaiwahine

jsterito@xtra.co.nz

15 (2) a

 

Ratu Tuhou Tibble

 

Ngāti Porou

rtibble@gmail.com

15 (2) c

 

Tamahou McGarveyNgāi Tūhoetpmacg@hotmail.com

 

15(2) c 
Yvonne Te Wanihi EdwardsNgāti Awa, Ngāi TūhoeYvonne.edwards@maoritelevision.com15 (2) bWhare Kōti, Reo Irirangi, Pouaka Whakaata
Pania Papa Ngāti Raukawa, Waikatopaniapapa@gmail.com15 (2) cPāpāho, hākinakina, mahi whakaako, pūtaiao, mātauranga, Tari Kāwanatanga
Stephanie Huriana FongTe Rarawastephanie@paetultd.com 15 (2) b 
 Oriini Kaipara

 Tūhoe, Ngāti Tūwharetoa, Ngāti Awa, Ngāti Rangitihi

 oriininz@gmail.com 15 (2) b 
Hēmi DaleTe Rarawa, Te Aupōurihemi.dale@auckland.ac.nz
  15(2)C 
Hinurewa PoutuNgāti Rangi, Te Āti Haunui-a-Pāpārangi, Ngāti Maniapotohpoutu@xtra.co.nz  15 (2) c
 
Nikora WharerauNgāti Hine, NgāpuhiNikora.Wharerau@aucklandcouncil.govt.nz 15(2) (b)  
Michael (Moari) StaffordNgāti Apakura, Rereahu and Ngāti Te Wehimoaristafford@gmail.com  15(2) (a) 

HAMILTON

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Tom RoaNgāti Maniapoto 

Waikato

tomroa@waikato.ac.nz15 (2) c 
Kingi  Kiriona

Waikato-maniapoto - Raukawa

Ngāti Apakura - Ngāti Maihi

kingi.kiriona@outlook.com  15 (2) c 
Rawinia Mere Te Uia WhiteNgāti Awarawinia4@xtra.co.nz15 (2) b 
Rodger Brian LewisPākehā

(Raukawa-Tainui dialect)

ahotaki3@gmail15 (2) c 
Moetū Tipene Davis moetu.teorewai@gmail.com

 

15 (2) c 
Te Kāhautu MaxwellTe Whakatōhea

Te Whānau-a-Apanui

Ngāi Tūhoe

Ngāti Awa

Ngāti Porou

Ngāi Tai

Ngāti Maniapoto

tmaxwell@waikato.ac.nz15 (2) c 
Pou Temara Ngāi Tūhoemauriora@waikato.ac.nz15 (2) c 

Che Wilson

Ngāti Rangi

Whanganui

chewilson.ohakune@gmail.com

15 (2) c

 
Waldo HouiaNgāti Porouwaldo.houia@wananga.ac.nz15 (2) c 
Heeni HopeWaikatoheeni.h@xtra.co.nz15 2 (a)
Hone EdwardsNgāti Maniapoto
Ngāti Hikairo
Ngāti Paoa
 
hHone.Edwards@maoritelevision.com15 (2) c

Whare Kōti

Pāpāho

Reo Irirangi

Pouaka Whakaata
Leon Blake

Tūhoe

Tūhourangi

Ngāti Wāhiao

Ngāti Porou

Ngāti Maniapoto

Taranaki

Ngāti Kahungunu
kounga.ltd@gmail.com 

 
15 (2) cEducation

Justice

Broadcasting

 Ngareta Gabel

Ngāti Kahu

Te Paatu

ngareta.gabel@kaperi.co.nz
 15 (2) cback to top

TOKOROA

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Jarred Lee Boon

Ngāti Maniapoto

Jarred.boon@waiariki.ac.nz 

15 (2) b

 
    back to top

WHAKATĀNE

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Hiria HapeNgāi Tūhoe

Te Whakatōhea

hiria.hape@tpk.govt.nz15 (2) cBroadcastings; Corporate text

Legal text; Technical

Mātauranga; Whare Kōti

Tamati WaakaNgāi TūhoeTamati.waaka@wananga.ac.nz15 (2) c 

Hēmana Clifford Waaka

Ngāi Tūhoe

Ngāti Pukeko

 

15 (2) b

 

Matu Te Pou

Ngāi Tūhoe

matu@inspire.net.nz

15 (2) c

 

Nāreta Pouwhare

Ngāi Tūhoe

Naretapouwhare10@gmail.com

 15 (2) a

 

Patrick McGarveyTūhoepmmcgarvey@hotmail.com15 (2) c 
    back to top

TE TEKO

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Hēmana Eruera. MNZM. JP.

Ngāti Awa

Hemana.eruera@tpk.govt.nz

 

15 (2) a

 
    back to top

ROTORUA

   

 

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Joe Te Poroa MalcolmTe Arawa  teporoa@gmail.com

 

AM 
Te Haumihiata MasonNgāi Tūhoe  tehautu2@xtra.co.nz

 

15 (2) c 
Te Wainamu Cairns HarveyNgāi TūhoeN/A15 (2) c 
Waireti

Tait-Rolleston

Ngāi Tūhoe

Te Arawa

N/AAM

 

Maika Te AmoTapuika - Te Arawatumu@matalingual.nz15 2 (c) 
Paiheke McGarvey Ngāi Tūhoe
Te Arawa
Te Whakatōhea
paiheke@hotmail.com15 (2) c 
Kanapu Rangitauira

Te Arawa

Ngāti Porou

Te Whakatōhea

kanapu@gmail.comBoth 
 Tawini Rangihau Ngāi Tūhoe tawini@tearawafm.com 15 (2) cback to top
    back to top

RUATŌRIA

   

 

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Wiremu Māngai KaaNgāti Poroukamiti@xtra.co.nzAM 
    back to top

GISBORNE

   

 

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Rīpeka Te Irikaraka HarrisonNgāti PorouN/A15 (2) c 
  Gaylene Ripongarangi TaitapanuiTuuhoe/Whakatooheagaylenetaitapanui2@gmail.com  15(2) (a)back to top

WAIROA

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

     

Mana Elizabeth Hunkin

Ngāti Kahungunu

Ngāti Porou

Ngā Puhi

Ngāi Tūhoe

manauea23@gmail.com

15 (2) c

Kaiako

Whare Kōti

  

 

 

back to top

NAPIER/ HASTINGS

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Hiria TūmoanaNgāi Tūhoehtumoana@eit.ac.nz15(2) cMahi Hākinakina

Kaiako

Kōhanga Reo

Kura Kaupapa Māori Wharekura Kuratini

Whare Wānanga Mahi Pāpāho

Reo Irirangi

Pouaka Whakaata

Matiu Nohokau EruNgāi Tūhoe 15 (2) c 
Paraone WikiTe Aupōuriwiki.whanau@xtra.co.nz15 (2) a  
Ripeka WikiNgāti Porouwiki.whanau@xtra.co.nz15 (2) c  
Hone Waengarangi MorrisNgāti Kahungunu

Rongowhakaata

Rangitāne

Waengarangi311@gmail.com

 

15 (2) cHangarau; Pūtaiao

Kaiako; Kōhanga reo

Kura Kaupapa Māori

Wharekura; Whare Wānanga

 

 Jeremy Tātere MacLeod Ngāti Kahungunu  jeremy@kahungunu.iwi.nz 15 (2) cback to top

WHANGANUI

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Ngāhuia Graham Mathews

Ngāti Apa

Ngāti Kahungunu

N/A

15 (2) c

Whare Kōti

Julie Te Turi Ranginui

Ngāti Apa

Ngāti Kahungunu

 

15 (2) b

 
    back to top

NEW PLYMOUTH / TARANAKI

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Keri Opai

 

Te Ati Āwa

Ngāti Ruanui

Ngāti Te Ata

Ngāti Porou

keri.opai@tepou.co.nz

15 (2) c

Ngā momo kōrero katoa

 
Kiwa HammondNgāti Kahungunu ki Te Wairoa

Ngāti Ruapani Rongowhakaata Nunuku Rongomaiwhenua (Moriori)

kiwa@aatea.co.nz15 (2) cHangarau

Mahi Hākinakina

Mātauranga

Whare Kōti

Hauora

Mahi Pāpāho

Reo Irirangi

Huirangi Waikerepuru

Taranaki

 

15 (2) c

 
     
Marina Hineara ParataNgāti Ruanui

Ngāti Maniapoto

 15 (2) cKaiako

Kōhanga Reo

Kuratini

    back to top

PALMERSTON NORTH

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

     
Ian ChristensenNgāti Pākehāian@kupengahao.co.nz

 

15 (2) c 
Emma Edna CollierNgāti PorouN/A15 (2) aKaiako

Kuratini

Reo Irirangi

Tangihoro Fitzgerald

Ngāti Porou

  Tangihoro@gmail.com

15 (2) c

 
    back to top

LEVIN / ŌTAKI

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Hēni JacobNgāti Raukawa

   henijacob@henijacob.nz

15 (2) cNgā momo kōrero katoa

Ruiha Louie Ruwhiu

Te Whānau-a- Apanui

Ngāti Awa

Ngā Puhi

 

15 (2) c

 

Petina Winiata

Ngāti Raukawa

Ngāti Awa

Ngāti Whakaue

Ngāti Maru

Petina.winiata@twor-otaki.ac.nz  

15 (2) c

 
    back to top

WELLINGTON

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Ranea Aperahama  Muriwhenua, Ngāti Tūwharetoa, MōrehuRanea.Aperahama@tepapa.govt.nz  15(2) (c) 
Wena TaitTūhoe
Te Arawa
 15 2 (c)
 
 
Joseph MacDougallNgāi Tūhoehohepa.macdougall@kinect.co.nz15 (2) c 
Piripi WalkerNgāti Raukawapiripi@reo.co.nz15 (2) c 
Maiki ShermanNgāpuhi, Te Whakatōhea, Tainuimaiki.sherman@tvnz.co.nz
15 (2) c 
Danny Makamaka TuruwhenuaNgāi Tūhoedanny.makamaka@twoa.ac.nz

 

15 (2) a  
Brian MorrisNgāti Kahungunu Rongowhakaatabrian.morris@huia.co.nz15 (2) cTaha Ture

Mahi Hākinakina

Mātauranga

Te Ripowai HigginsNgāi Tūhoeteripowai.higgins@vuw.ac.nzAM 

Holden Hohaia

Ngāti Maru

Ngāti Ruanui

Taranaki

 

15 (2) c

Pūtaiao

Taha Ture

Pāngarau

Whakapakari Tinana

Lee Smith

 lee@tetaurawhiri.govt.nz  
Kararaina UatukuNgāi Tūhoekararaina@tetaurawhiri.govt.nz15 (2) b 
Te Tūmatakuru O'ConnellNgāti Raukawa

Ngāi te Rangi

2matakuru@gmail.com15 (2) cKōti

Ipurangi

Rorohiko

Ngāhiwi-o-Kahimia Apanui

Ngāti Porou

Ngāti Hine

Te Whānau a Apanui

  ngahiwi.apanui@xtra.co.nz

15 (2) c

 

 
Te Manu Te AwaNgā Puhi 15 (2) cHangarau

Pūtaiao

Mahi Hākinakina

Mahi Kaute

Pāngarau

Mātauranga

Pita Hekerangi TamianaNgāi Tūhoepeterht@xtra.co.nz 15 (2) a 
Tama PakuRongomaiwahine

Ngāti Kahungunu

Rākaipaaka

 15 (2) aMahi Hākinakina

Mahi Hauora

Whakapakari Tinana

Mahi Pāpāho

George KōniaNgāti Porou

George.konia@vuw.ac.nz

15 (2) a 
Ian CormackKāti Māmoe

Kai Tahu

Waitaha

ian@cormack.co.nz

 

15 (2) c 
Wareko Te AnginaNgāti Tūwharetoa

Ngāti Apa

eohoehoa@gmail.com 
 
15 (2) b 
Te Whareumu Uhinga DavisTe Whakatōheatewhareumu@ihug.co.nz15 (2) b 

John Tait

Ngāi Tūhoe

Te Arawa

N/A

15 (2) a

 
Kawata TeepaNgāi Tūhoe

Kawata.teepa@huia.co.nz

15 (2) c 

Muru Walters

Te Rarawa

muru.walters@xtra.co.nz

AM

Mahi Hākinakina

Mahi Kaute

Mātauranga

Reo Irirangi

Tamati Cairns

Ngāi Tūhoe

tamati.cairns@xtra.co.nz

15 (2) c

Mātauranga

Mahi Pāpāho

Kahu O'Connell  15(2)a 
Stephen ChrispNgāti Pākehā

Tipene.chrisp@gmail.com

15 (2) c 
Stephanie Ira Pohe paora.steph@gmail.com15 (2) b 
Paora Tibble
 
Ngāti Porou

Tūwharetoa

Ngāti Raukawa

Te Whānau-a-Apanui

 15 (2) b 
Basil KeaneNgāti Kahungunu

Rangitāne


Ngāpuhi

bazkeane@gmail.com15 (2) c 
Doug Hauraki

Ngāti Porou

doug@haurakiwhanau.co.nz 15 (2) c 
 Karena Kelly

Ngāti Hine

Nga Puhi

  karena@purata.nz 15 (2) b 
Paora Ammunson

Te Arawa

Wairarapa

Paora.Ammunson@tec.govt.nz15 (2) c 
Donna-Lee Ngaringi KatipaWaikato-Maniapoto / Raukawa ki te Kaokaoroa o Patetere

 

ngaringi.katipa@nzqa.govt.nz  15 (2) c
 
Vincent Olsen-ReederNgā Pōtiki a Tamapahoreolsen.vincent@gmail.com  15(2) (c)
 

CHRISTCHURCH

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Mita Ted Te Hae

Tainui

Ngāti Hikairo

ted.tehae@cdhb.govt.nz 

15 (2) c

 
Piripi Kingi WaretiniTainui, 

Ngāti Maniapoto

tukaha@live.com15 (2) aTaha Ture; Mahi Hākinakina

Mātauranga; Whare Kōti

Mahi Hauora; Mahi Pāpāho

Whakapakari Tinana

    back to top

DUNEDIN

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Karaka (Clark Roberts) Rāpata

Te Aupōuri

Ngāti Kurī

N/A

15 (2) a

 

Hiria Singe

Ngāti Porou

N/A

15 (2) a

 

Lorraine Johnston 

NA

  ljohnston@slingshot.co.nz

15 (2) c 

 

Dr Poia Rewi

Ngāi Tūhoe

Ngāti Manawa

Te Arawa

poia.rewi@otago.ac.nz

15 (2) c

 

Matiu RatimaWhakatōhea /  Ngāti Pūkekomatiu.ratima5@gmail.com15(2)cKaiako Whare Wānanga Whare Kōti
    back to top

INVERCARGILL

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Myra Jean Clarke

Ngā Puhi

N/A

15 (2) c

 

Te Pūtahi Rangahau: Research and Evaluation Centre

$
0
0

In Budget 2013 it was announced that Te Taura Whiri i te Reo Māori would receive $8 million for the Māori Language Research and Development Fund, spread over four years. The purpose of the fund is to build an evidence base for the revitalisation of te reo Māori. 

To ensure that maximum benefit is derived from the research funds allocated in 2013 the Board of Te Taura Whiri i te Reo Māori established He Puna Whakarauora. This centre has a specific focus on research related to the regeneration and revitalisation of te reo Māori. It has a national focus, and works with a range of Māori-language research stakeholders in order to undertake its work programme. 

National research agenda for the regeneration and revitalisation of te reo Māori 

Te Matataua o te Reo was prepared by Te Kotahi Research Institute - The University of Waikato. A research that was commissioned by Te Taura Whiri i te Reo Māori to engage with a diverse range of stakeholders (individuals and groups who are actively involved with te reo Māori revitalisation and regeneration); and to identify their particular research/knowledge needs, interests and priorities in relation to te reo Māori regeneration and revitalisation, as well as their current research activities and access to resources. The main objective of this report is to inform the development of a National Research Agenda and to create a resource platform for Māori language communities and those involved in Māori language revitalisation initiatives and research.

Te Matataua o te Reo

Research portal

Te Taura Whiri i te Reo Māori recognises that digital technologies play a key role in the revitalisation of te reo Māori. This website includes a digital research portal to encourage research discussion and exchange amongst Māori language revitalisation stakeholders. 

Access the Research Portal

Te Ahu o te Reo

Exploring the health of te reo in Māori homes and communities

NZCER – Te Wāhanga has completed research on the health of te reo Māori in homes and communities. Te Ahu o te Reo explored how whānau in nine communities were working towards re-establishing te reo Māori as a secure, living language and a normal means of communication in daily life.

The findings from Te Ahu o te Reo will inform funding and delivery of programmes to help ensure the best results for te reo Māori. A set of recommendations will inform action by national and local government, and in the education and broadcasting sectors.

Te Taura Whiri i te reo Māori, who commissioned the research, will work with Te Mātāwai to address the recommendations.

We produced reports that present the findings from each of the nine communities in depth. The reports highlight challenges and opportunities that whānau experienced as they pursued their goals and aspirations in maintaining, revitalising and normalising te reo Māori in each community. 

Kaitaia

Tāmaki Makaurau ki te Tonga

Te Wairoa

Matawaia

Tauranga Moana

Taranaki

Te Uru o Tāmaki

Rūātoki

Ōtautahi

Te Ahu o te Reo is about te reo Māori in the 21 st century. It builds on the seminal Māori language survey carried out in the 1970s by Richard and Nena Benton, which showed that the Māori language was in a perilous state across Aotearoa. Eight of the communities that took part in that survey were involved in Te Ahu o te Reo. Read a summary of the Methodology .

The project’s name references the past and the future.  

Dr Patu Hohepa named this research project ‘Te Ahu o te Reo’.  The meaning of the name is two-fold, and references both past and future. Te Ahu o te Reo is linked to the whakataukī, ‘Ko te reo te tūāhu o te mana Māori’. This whakataukī likens te reo Māori to a tūāhu or altar because of its important role in maintaining our culture, our marae, mana Māori, our tikanga and our identity. It refers to the idea of having a significant place for te reo Māori. At the same time Te Ahu o te Reo encourages us to look ahead to the future and to move forward to revitalise our language. The name reflects the dynamic nature of language, and retains a connection to the original whakataukī. It is about where we have come from, where we are now, and where we want to be in regard to te reo Māori.

Measuring the value of the contribution of Māori language and culture to the New Zealand economy 

This report was completed by Te Pua Wānanga ki te Ao - The University of Waikato. The purpose of this report is to identify characteristics of the Māori language and Māori culture economy, to quantify the goods and services provided by these economies and to define tools or models that can be used as a form of measurement. The research draws attention to the conceptual and theoretical development of a framework to underpin the economic modelling in order to arrive at a quantification of the value. This theoretical development was informed by a literature review and stakeholder interviews which allowed the research to develop a definition of the Māori language economy and describe the characteristics of the economy, ending in a description of our frameworks for understanding the value of Te Reo Māori. 

Measure the value of te reo Māori

Evaluating the impact of wānanga whakarauora reo (language regeneration and revitalisation workshops) and their role in language regeneration and revitalisation 

Kura Whakarauora is a report that was completed by R & K Consultants Limited. This research project aim was to evaluate the impact of wānanga whakarauora reo and their role in community led language regeneration and revitalisation activities. Kura Whakarauora is a practical workshop for participants to develop a plan to revitalise the Māori language in a supportive and interactive environment. This report provides the findings of an implementation and impact evaluation following attendance of 85 whānau, marae, hapū, iwi, community groups and interest groups at two test Kura Whakarauora. A total of 20 who attended the two Kura Whakarauora were interviewed for this report; 12 participants completed follow-up surveys, while three case studies were examined to consider the link between attendance at the Kura Whakarauora and language revitalisation and regeneration. This report supports the continuation of Kura Whakarauora to develop models for the interest groups as well as building the capacity and capability of language planners across the country to support the establishment and maintenance of revitalisation activities throughout language communities. 

Kura Whakarauora (Māori)

Kura Whakarauora (English) 

Reo Māori Pākehā Voices
The Bilingual Land Our Hearts Know is Possible

Te reo Māori, the indigenous language of Aotearoa New Zealand, is intricately connected to these islands and their peoples. Pākehā comprise a small proportion of speakers of te reo Māori, but have a significant effect on the language as they comprise the majority of the wider population.

This research aimed to understand in depth the experiences of fluent Pākehā speakers of te reo Māori. It found many commonalities across this group, despite its diverse composition. The findings were complex and may appear paradoxical. These people have found ways to carry our colonial past, our complicated present, and our aspirations for the future, through their words and their actions. Their experiences can help to inform us about the multitude of challenges and advantages involved in becoming bilingual Pākehā citizens of Aotearoa New Zealand.

Fourteen Pākehā who are second language speakers in te reo Māori were interviewed for this research and four key aspects of their experiences were explored and discussed in relation to te reo Māori revitalisation and re-normalisation: 1) motivations for learning te reo; 2) challenges on the path; 3) ways they navigated through these challenges; and 4) the value of te reo Māori for them.

Reo Māori, Pākehā Voices Report

Te Tai - Te Reo Māori Treaty Settlement Stories - Te Reo Māori in Broadcasting

This article is discusses the journey of te reo Māori to the Waitangi Tribunal. There is a specific focus on the Māori broadcasting sector and its development. It highlights significant people who were instrumental in ensuring the status of te reo Māori was recognised in this sector. It also focusses on the development of te reo Māori since its recognition in the broadcasting sector.

Te Tai – Te Reo Māori Treaty Settlement Stories – Te Reo Māori in BroadcastingTe Tai – Te Reo Māori Treaty Settlement Stories – Te Reo Māori in Broadcasting

 

A strategic revitalisation budget for te reo Māori

$
0
0

The Māori Language Commission has welcomed budget moves to provide on-going support for language planning and to increase the number of certified translators and interpreters.

Budget 2019 has allocated additional funding of $2.460m per year to the Commission, including $1.5 million already allocated in the past two years and now made on-going.

The Chief Executive of the Commission, Ngahiwi Apanui says the funding is strategic.

“Language Planning is something the Commission supports, but it is other organisations that actually make the plans and put them into practice. Cabinet has decided that by the end of 2021 all public service departments will have language plans. We are also supporting private and community sector organisations and agencies in the wider state sector.

“And while the Commission is not funded to provide a translation service, it is able to encourage more fluent speakers of Māori to reach the high standards required for certification as a translator or interpreter under the Māori Language Act 2016.

“We are expecting a big increase in demand for translation services and will be upholding standards. It is important that as the Māori language revitalises its quality is maintained and enhanced. Our systems to licensing translators ensures this.

“These funding decisions mark the beginning of the implementation of the Crown’s Māori Language Strategy announced by the Minister of Māori Development Nanaia Matuta earlier in the year. The intention is that by 2040 there will be a million New Zealanders able to speak Māori to at least a basic level.

“The budget has also made a small allocation for monitoring and evaluation. This will inform future decisions on the resources needed to support revitalisation.

“The proverb “the tree is known by its fruits” is well known in Māori and English. The Commission is conscious that the government, the Māori community and all who love New Zealand’s own language will be looking to us for results. We are confident we can deliver”.

100 sleeps until Māori Language Week 2019

$
0
0

There are just 100 days to go until Māori Language Week 2019, 9-15 September. The week celebrates the Māori language and its revitalisation.

Māori Language Commission Chief Executive Ngahiwi Apanui says it’s a chance for everyone to do something to support our own indigenous language and enjoy what it can add to our lives in Aotearoa.

“The theme for 2019 is being maintained as ‘Kia Kaha te Reo Māori’. ‘Kia Kaha’ is well known by both Māori and English speakers and came into popular, New Zealand wide, use in the 19th century as part of the sports chant ‘Kia Kaha, Ake, Ake, Ake!’

“It also points to the fact that there are many things that strengthen te reo Māori – not just learning and using the language.

“As well, there’s a need to promote its status through things such as bilingual signage, and to build critical awareness of the revitalisation of the language and the importance of businesses and organisations taking part. 

“In your workplace, organisation, school or community group – celebrate te reo Māori. As we say ‘Ahakoa iti, akona, kōrerotia. Learn a little. Use a little!

Only 90 sleeps until Māori Language Week 2019

$
0
0

There are just 90 days to go until Māori Language Week 2019, 9-15 September.

The week celebrates the Māori language and its revitalisation.

Māori Language Commission Chief Executive Ngahiwi Apanui says now is the time to start planning.

“The theme for 2019 is being maintained as ‘Kia Kaha te Reo Māori’. ‘Kia Kaha’ is well known by both Māori and English speakers and came into popular, New Zealand wide, use in the 19th century as part of the sports chant ‘Kia Kaha, Ake, Ake, Ake!’

In recent years mainstream media have been big promoters of te reo Māori during the week and indications are there will again be strong support. Local groups planning activities should let media know ahead of time.

“As we say ‘Ahakoa iti, akona, kōrerotia. Learn a little. Use a little!

To get underway, here are a few planning phrases:

  • What shall we do for Māori Language week?
  • Shall we all join a Māori Language Week parade?
  • Let’s have a hāngi lunch
  • If you want, we could have a poster competition
  • Should we  have a waiata session each day?
  • We should put up Māori Language signs
  • Let’s give a discount to customers who speak to us in Māori – even a little!
  • Let’s learn some easy Māori words before Māori Language Week
  • It would be really good if each of us learned our own pepeha or mihi before te Wiki o te Reo Māori

Visit the Te Wiki o Te reo Māori webpage for more ideas to use from September 9-15!

Who are we and what do we do?

$
0
0

Te Taura Whiri i te Reo Māori 

Te Taura Whiri i te Reo Māori is an autonomous Crown entity.

Our roles are: 

  • a key role in leading coordination of the crown Māori Language Strategy implementation;

  • promotion of te reo Māori to wider New Zealand;

  • language planning support and evaluation;

  • carrying out and commissioning research;

  • examination and registration of translators and interpreters; testing levels of proficiency

  • language development ensuring Māori language can be used effectively in all circumstances

  • reporting to the Minister for Māori Development on matters relating to the Māori language. 

The Board 

We have a board of five members and a chief executive who reports to the board. Our board and chief executive are:

Chairperson

Rawinia Higgins

Board member 

Charisma Rangipunga

Board member 

Charlie Tepana

Board member 

Hinerangi Edwards

Board member

Wayne Panapa

Chief Executive Officer 

Ngahiwi Apanui

The Commissioners are based regionally throughout the country which ensures local and community based thinking are taken into consideration when considering issues that affect the Māori language.

Our Operations

Our operations are divided into the following operational groups:

TE AMO | Policy, Language Services, Research,Ressearch, Evaluation

TE TOKO REO | Promotion, Partnerships, 

TE HĀPAI Ō | Corporate Services

Māori Language Revitalisation

Te Taura Whiri i te Reo Māori welcomes inquires about language planning and revitalisation of te reo Māori and believes: 

  • Te reo Māori is an essential part of what makes New Zealand and is for you, and for everyone
  • Everyone can contribute to te reo Māori revitalisation:

  • Make te reo welcome at work and in the community

  • Encourage others to use and learn te reo Māori; welcome Māori language into your life

  • Pronounce Māori words correctly when speaking English

  • Learn a little, use a little

  • Learn more, and use what you know

  • Keep improving your language, and share what you know

 Email us on patai@tetaurawhiri.govt.nz

 


Time out! Talk to us! – Māori Language Commissioner

$
0
0

The Māori Language Commissioner Professor Rawinia Higgins says anyone with a problem about netball players speaking Māori shouldn’t take it out on the players.


“I was disappointed to hear that players from the Māori language school Te Wharekura o Mauao had been criticised for speaking Māori, particularly these days when there has been a concerted effort to support te reo.

“It is disappointing that there is an undercurrent of negativity towards the language, to direct this at young people is even worse.”

“If people have problems with the use of te reo Māori they should direct them to the Māori Language Commission.

“Meanwhile, if opposing teams feel disadvantaged as a result of monolingualism, here are some links to common te reo Māori netball terms:  

CORE Education – Tātai Ahu Rau

Netball Poster

Netball and sports terms

Sports booklet

Rēhita Whānui

$
0
0

I whiwhia ngā tāngata e whai ake nei ki te Tohu Reo Māori, ā, i whakamanahia rātou i raro i te tekihana 15 (2) c o te Ture Reo Māori 1987. Kāore te katoa o ngā kaiwhakamāori whai raihana i te rārangi nei i te mea kāore i a mātou ngā kōrero e taea atu ai rātou.

Tēnā whakapā atu ki a  Janine@tetaurawhiri.govt.nz ki te whakahou I tō wāhi noho, imeera, nama waea. 

Mukamuka:
15(2) (a) Kua whiwhi i te taha ā-waha.
15(2) (b) Kua whiwhi i te taha ā-tuhi.
15(2) (c) Kua whiwhi i te taha e rua.
AM - I whakawhiwhia ngā tōna tohungatanga.
UNV -  Kāore anō i whaimana.
N/A -  Kāore i te wātea mo ngā mahi Kōti.


Ko ngā Rohe

  Te Wharehuia MilroyNgāi Tūhoeotenuku@xtra.co.nzAM 

KAITAIA

    

Name

Tribe

Email Address

Grade

Category

Karani Brown

Ngā Puhi

N/A

15 (2) b

 

Te Rāhipere Mangutauira

Ngāti Hine

 

   lala_tauira@outlook.com

15 (2) b

 

Tatiana Thompson

Ngatī Manawa

N/A

15 (2) a 

 

Kerei Mangonui James

Te Rarawa
Ngāti Kahu
Ngā Puhi

 

15 (2) a

 

Hemo Kuia Kaye Allpress

Ngā Puhi

N/A

15 (2) a

 

Dr Patu Hohepa

Ngā Puhi

pathohepa@vodafone.co.nz

AM

Kaiako
Whare Wānanga
Whare Kōti
Reo Irirangi
Pouaka Whakaata

Mere ManguNgāti Hine  merem@outlook.co.nz15 (2) c 
Joy Ngaropo-HauTe Rarawa,

Ngā Puhi

toiora49@gmail.com15 (2) c

Health
Pouaka Whakaata,
Reo Irirangi

WHANGĀREI

 

 

 

 

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Pane Cooper

Ngā Puhi
Te Orewai
Ngāti Hine
Ngāti te Rarawa

N/A

15 (2) c

Whare Kōti

Ngāwini Shortland

Ngā Puhi

N/A

15 (2) a

 

Tame Te Rangi

Ngāti Whātua Ngāpuhi

tame.terangi@ngatiwhatua.iwi.nz

 

15 (2) a

Whare Kōti, Ture, Hākinakina

AUCKLAND

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Evelyn Tobin 

MNZM, JP

Ngā Puhikotare@ihug.co.nz15 (2) cEducation

Broadcasting

Prose & Poetical

Tane Karamaina

Ngāti Whanaunga, Ngāti Apakura, Te Rarawa

takaramaina@gmail.com

 

15(2) (a)

 

 

Māhia Nathan

Te Aupōuri

Ngāti Mahuta

mnathan@manukau.ac.nz

15 (2) c

 

Rāpata Te Rima Newson

Te Rarawa

Te Aupōuri

bobgemnewson@gmail.com

15 (2) c

(Endorsed)

Taha Ture

Kaiako

Whare Kōti

Joseph Peter Ramanui

Ngā Puhi, Ngāti Awa

 

 

15 (2) c

 

 

Rahera Shortland

Ngā Puhi

Rahera.s@xtra.co.nz  

15 (2) c

Kaiako

Whare Kōti

Mahi Pāpāho

Pouaka Whakaata

Kororia Taumaunu

Ngāti Porou

kororia.taumaunu@maoritelevision.com

 

15 (2) c

Pouaka Whakaata

Reo Irirangi

Mahi Hākinakina

Mahi Pāpāho

Rangi Pouwhare

Ngāi Tūhoe

 

AM

Whare Kōti

Mahi Hauora

Mahi Pāpāho

Reo Irirangi

Pouaka Whakaata

Kaa  Kataraina Kathleen Williams

Ngāi Tūhoe

Ngāti Kahungunu

Ngāti Maniapoto

ttrw@twt.ac.nz

AM

Kaiako

Kōhanga Reo

Kura Kaupapa Māori

Wharekura

Kuratini

Whare Wānanga Pāngarau

Pouaka Whakaata

Rodney Arthur Stewart BethanNgāti Maniapoto 15 (2) c  

Hariata Pōhatu

Ngāti Porou

ruatahi@clear.net.nz

15 (2) c

 

Hone Sadler

Ngā Puhi

h.sadler@auckland.ac.nz

15 (2) c

 

Joe Te Rito

Ngāti Kahungunu

Rongomaiwahine

jsterito@xtra.co.nz

15 (2) a

 

Ratu Tuhou Tibble

 

Ngāti Porou

rtibble@gmail.com

15 (2) c

 

Tamahou McGarveyNgāi Tūhoetpmacg@hotmail.com

 

15(2) c 
Yvonne Te Wanihi EdwardsNgāti Awa, Ngāi TūhoeYvonne.edwards@maoritelevision.com15 (2) bWhare Kōti, Reo Irirangi, Pouaka Whakaata
Pania Papa Ngāti Raukawa, Waikatopaniapapa@gmail.com15 (2) cPāpāho, hākinakina, mahi whakaako, pūtaiao, mātauranga, Tari Kāwanatanga
Stephanie Huriana FongTe Rarawastephanie@paetultd.com 15 (2) b 
 Oriini Kaipara

 Tūhoe, Ngāti Tūwharetoa, Ngāti Awa, Ngāti Rangitihi

 oriininz@gmail.com 15 (2) b 
Hēmi DaleTe Rarawa, Te Aupōurihemi.dale@auckland.ac.nz
  15(2)C 
Hinurewa PoutuNgāti Rangi, Te Āti Haunui-a-Pāpārangi, Ngāti Maniapotohpoutu@xtra.co.nz  15 (2) c
 
Nikora WharerauNgāti Hine, NgāpuhiNikora.Wharerau@aucklandcouncil.govt.nz 15(2) (b)  
Michael (Moari) StaffordNgāti Apakura, Rereahu and Ngāti Te Wehimoaristafford@gmail.com  15(2) (a) 

HAMILTON

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Tom RoaNgāti Maniapoto 

Waikato

tomroa@waikato.ac.nz15 (2) c 
Kingi  Kiriona

Waikato-maniapoto - Raukawa

Ngāti Apakura - Ngāti Maihi

kingi.kiriona@outlook.com  15 (2) c 
Rawinia Mere Te Uia WhiteNgāti Awarawinia4@xtra.co.nz15 (2) b 
Rodger Brian LewisPākehā

(Raukawa-Tainui dialect)

ahotaki3@gmail15 (2) c 
Moetū Tipene Davis moetu.teorewai@gmail.com

 

15 (2) c 
Te Kāhautu MaxwellTe Whakatōhea

Te Whānau-a-Apanui

Ngāi Tūhoe

Ngāti Awa

Ngāti Porou

Ngāi Tai

Ngāti Maniapoto

tmaxwell@waikato.ac.nz15 (2) c 
Pou Temara Ngāi Tūhoemauriora@waikato.ac.nz15 (2) c 

Che Wilson

Ngāti Rangi

Whanganui

chewilson.ohakune@gmail.com

15 (2) c

 
Waldo HouiaNgāti Porouwaldo.houia@wananga.ac.nz15 (2) c 
Heeni HopeWaikatoheeni.h@xtra.co.nz15 2 (a)
Hone EdwardsNgāti Maniapoto
Ngāti Hikairo
Ngāti Paoa
 
hHone.Edwards@maoritelevision.com15 (2) c

Whare Kōti

Pāpāho

Reo Irirangi

Pouaka Whakaata
Leon Blake

Tūhoe

Tūhourangi

Ngāti Wāhiao

Ngāti Porou

Ngāti Maniapoto

Taranaki

Ngāti Kahungunu
kounga.ltd@gmail.com 

 
15 (2) cEducation

Justice

Broadcasting

 Ngareta Gabel

Ngāti Kahu

Te Paatu

ngareta.gabel@kaperi.co.nz
 15 (2) cback to top

TOKOROA

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Jarred Lee Boon

Ngāti Maniapoto

Jarred.boon@waiariki.ac.nz 

15 (2) b

 
    back to top

WHAKATĀNE

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Hiria HapeNgāi Tūhoe

Te Whakatōhea

hiria.hape@tpk.govt.nz15 (2) cBroadcastings; Corporate text

Legal text; Technical

Mātauranga; Whare Kōti

Tamati WaakaNgāi TūhoeTamati.waaka@wananga.ac.nz15 (2) c 

Hēmana Clifford Waaka

Ngāi Tūhoe

Ngāti Pukeko

 

15 (2) b

 

Matu Te Pou

Ngāi Tūhoe

matu@inspire.net.nz

15 (2) c

 

Nāreta Pouwhare

Ngāi Tūhoe

Naretapouwhare10@gmail.com

 15 (2) a

 

Patrick McGarveyTūhoepmmcgarvey@hotmail.com15 (2) c 
    back to top

TE TEKO

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Hēmana Eruera. MNZM. JP.

Ngāti Awa

Hemana.eruera@tpk.govt.nz

 

15 (2) a

 
    back to top

ROTORUA

   

 

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Joe Te Poroa MalcolmTe Arawa  teporoa@gmail.com

 

AM 
Te Haumihiata MasonNgāi Tūhoe  tehautu2@xtra.co.nz

 

15 (2) c 
Te Wainamu Cairns HarveyNgāi TūhoeN/A15 (2) c 
Waireti

Tait-Rolleston

Ngāi Tūhoe

Te Arawa

N/AAM

 

Maika Te AmoTapuika - Te Arawatumu@matalingual.nz15 2 (c) 
Paiheke McGarvey Ngāi Tūhoe
Te Arawa
Te Whakatōhea
paiheke@hotmail.com15 (2) c 
Kanapu Rangitauira

Te Arawa

Ngāti Porou

Te Whakatōhea

kanapu@gmail.comBoth 
 Tawini Rangihau Ngāi Tūhoe tawini@tearawafm.com 15 (2) cback to top
    back to top

RUATŌRIA

   

 

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Wiremu Māngai KaaNgāti Poroukamiti@xtra.co.nzAM 
    back to top

GISBORNE

   

 

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Rīpeka Te Irikaraka HarrisonNgāti PorouN/A15 (2) c 
  Gaylene Ripongarangi TaitapanuiTuuhoe/Whakatooheagaylenetaitapanui2@gmail.com  15(2) (a)back to top

WAIROA

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

     

Mana Elizabeth Hunkin

Ngāti Kahungunu

Ngāti Porou

Ngā Puhi

Ngāi Tūhoe

manauea23@gmail.com

15 (2) c

Kaiako

Whare Kōti

  

 

 

back to top

NAPIER/ HASTINGS

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Hiria TūmoanaNgāi Tūhoehtumoana@eit.ac.nz15(2) cMahi Hākinakina

Kaiako

Kōhanga Reo

Kura Kaupapa Māori Wharekura Kuratini

Whare Wānanga Mahi Pāpāho

Reo Irirangi

Pouaka Whakaata

Matiu Nohokau EruNgāi Tūhoe 15 (2) c 
Paraone WikiTe Aupōuriwiki.whanau@xtra.co.nz15 (2) a  
Ripeka WikiNgāti Porouwiki.whanau@xtra.co.nz15 (2) c  
Hone Waengarangi MorrisNgāti Kahungunu

Rongowhakaata

Rangitāne

Waengarangi311@gmail.com

 

15 (2) cHangarau; Pūtaiao

Kaiako; Kōhanga reo

Kura Kaupapa Māori

Wharekura; Whare Wānanga

 

 Jeremy Tātere MacLeod Ngāti Kahungunu  jeremy@kahungunu.iwi.nz 15 (2) cback to top

WHANGANUI

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Ngāhuia Graham Mathews

Ngāti Apa

Ngāti Kahungunu

N/A

15 (2) c

Whare Kōti

Julie Te Turi Ranginui

Ngāti Apa

Ngāti Kahungunu

 

15 (2) b

 
    back to top

NEW PLYMOUTH / TARANAKI

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Keri Opai

 

Te Ati Āwa

Ngāti Ruanui

Ngāti Te Ata

Ngāti Porou

keri.opai@tepou.co.nz

15 (2) c

Ngā momo kōrero katoa

 
Kiwa HammondNgāti Kahungunu ki Te Wairoa

Ngāti Ruapani Rongowhakaata Nunuku Rongomaiwhenua (Moriori)

kiwa@aatea.co.nz15 (2) cHangarau

Mahi Hākinakina

Mātauranga

Whare Kōti

Hauora

Mahi Pāpāho

Reo Irirangi

Huirangi Waikerepuru

Taranaki

 

15 (2) c

 
     
Marina Hineara ParataNgāti Ruanui

Ngāti Maniapoto

 15 (2) cKaiako

Kōhanga Reo

Kuratini

    back to top

PALMERSTON NORTH

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

     
Ian ChristensenNgāti Pākehāian@kupengahao.co.nz

 

15 (2) c 
Emma Edna CollierNgāti PorouN/A15 (2) aKaiako

Kuratini

Reo Irirangi

Tangihoro Fitzgerald

Ngāti Porou

  Tangihoro@gmail.com

15 (2) c

 
    back to top

LEVIN / ŌTAKI

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Hēni JacobNgāti Raukawa

   henijacob@henijacob.nz

15 (2) cNgā momo kōrero katoa

Ruiha Louie Ruwhiu

Te Whānau-a- Apanui

Ngāti Awa

Ngā Puhi

 

15 (2) c

 

Petina Winiata

Ngāti Raukawa

Ngāti Awa

Ngāti Whakaue

Ngāti Maru

Petina.winiata@twor-otaki.ac.nz  

15 (2) c

 
    back to top

WELLINGTON

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Ranea Aperahama  Muriwhenua, Ngāti Tūwharetoa, MōrehuRanea.Aperahama@tepapa.govt.nz  15(2) (c) 
Wena TaitTūhoe
Te Arawa
Wenarata.Tait@scionresearch.com15 2 (c)
 
 
Joseph MacDougallNgāi Tūhoehohepa.macdougall@kinect.co.nz15 (2) c 
Piripi WalkerNgāti Raukawapiripi@reo.co.nz15 (2) c 
Maiki ShermanNgāpuhi, Te Whakatōhea, Tainuimaiki.sherman@tvnz.co.nz
15 (2) c 
Danny Makamaka TuruwhenuaNgāi Tūhoedanny.makamaka@twoa.ac.nz

 

15 (2) a  
Brian MorrisNgāti Kahungunu Rongowhakaatabrian.morris@huia.co.nz15 (2) cTaha Ture

Mahi Hākinakina

Mātauranga

Te Ripowai HigginsNgāi Tūhoeteripowai.higgins@vuw.ac.nzAM 

Holden Hohaia

Ngāti Maru

Ngāti Ruanui

Taranaki

 

15 (2) c

Pūtaiao

Taha Ture

Pāngarau

Whakapakari Tinana

Lee Smith

 lee@tetaurawhiri.govt.nz  
Kararaina UatukuNgāi Tūhoekararaina@tetaurawhiri.govt.nz15 (2) b 
Te Tūmatakuru O'ConnellNgāti Raukawa

Ngāi te Rangi

2matakuru@gmail.com15 (2) cKōti

Ipurangi

Rorohiko

Ngāhiwi-o-Kahimia Apanui

Ngāti Porou

Ngāti Hine

Te Whānau a Apanui

  ngahiwi.apanui@xtra.co.nz

15 (2) c

 

 
Te Manu Te AwaNgā Puhi 15 (2) cHangarau

Pūtaiao

Mahi Hākinakina

Mahi Kaute

Pāngarau

Mātauranga

Pita Hekerangi TamianaNgāi Tūhoepeterht@xtra.co.nz 15 (2) a 
Tama PakuRongomaiwahine

Ngāti Kahungunu

Rākaipaaka

 15 (2) aMahi Hākinakina

Mahi Hauora

Whakapakari Tinana

Mahi Pāpāho

George KōniaNgāti Porou

George.konia@vuw.ac.nz

15 (2) a 
Ian CormackKāti Māmoe

Kai Tahu

Waitaha

ian@cormack.co.nz

 

15 (2) c 
Wareko Te AnginaNgāti Tūwharetoa

Ngāti Apa

eohoehoa@gmail.com 
 
15 (2) b 
Te Whareumu Uhinga DavisTe Whakatōheatewhareumu@ihug.co.nz15 (2) b 

John Tait

Ngāi Tūhoe

Te Arawa

N/A

15 (2) a

 
Kawata TeepaNgāi Tūhoe

Kawata.teepa@huia.co.nz

15 (2) c 

Muru Walters

Te Rarawa

muru.walters@xtra.co.nz

AM

Mahi Hākinakina

Mahi Kaute

Mātauranga

Reo Irirangi

Tamati Cairns

Ngāi Tūhoe

tamati.cairns@xtra.co.nz

15 (2) c

Mātauranga

Mahi Pāpāho

Kahu O'Connell  15(2)a 
Stephen ChrispNgāti Pākehā

Tipene.chrisp@gmail.com

15 (2) c 
Stephanie Ira Pohe paora.steph@gmail.com15 (2) b 
Paora Tibble
 
Ngāti Porou

Tūwharetoa

Ngāti Raukawa

Te Whānau-a-Apanui

 15 (2) b 
Basil KeaneNgāti Kahungunu

Rangitāne


Ngāpuhi

bazkeane@gmail.com15 (2) c 
Doug Hauraki

Ngāti Porou

doug@haurakiwhanau.co.nz 15 (2) c 
 Karena Kelly

Ngāti Hine

Nga Puhi

  karena@purata.nz 15 (2) b 
Paora Ammunson

Te Arawa

Wairarapa

Paora.Ammunson@tec.govt.nz15 (2) c 
Donna-Lee Ngaringi KatipaWaikato-Maniapoto / Raukawa ki te Kaokaoroa o Patetere

 

ngaringi.katipa@nzqa.govt.nz  15 (2) c
 
Vincent Olsen-ReederNgā Pōtiki a Tamapahoreolsen.vincent@gmail.com  15(2) (c)
 

CHRISTCHURCH

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Mita Ted Te Hae

Tainui

Ngāti Hikairo

ted.tehae@cdhb.govt.nz 

15 (2) c

 
Piripi Kingi WaretiniTainui, 

Ngāti Maniapoto

tukaha@live.com15 (2) aTaha Ture; Mahi Hākinakina

Mātauranga; Whare Kōti

Mahi Hauora; Mahi Pāpāho

Whakapakari Tinana

    back to top

DUNEDIN

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Karaka (Clark Roberts) Rāpata

Te Aupōuri

Ngāti Kurī

N/A

15 (2) a

 

Hiria Singe

Ngāti Porou

N/A

15 (2) a

 

Lorraine Johnston 

NA

  ljohnston@slingshot.co.nz

15 (2) c 

 

Dr Poia Rewi

Ngāi Tūhoe

Ngāti Manawa

Te Arawa

poia.rewi@otago.ac.nz

15 (2) c

 

Matiu RatimaWhakatōhea /  Ngāti Pūkekomatiu.ratima5@gmail.com15(2)cKaiako Whare Wānanga Whare Kōti
    back to top

INVERCARGILL

    

Name

Iwi

Email Address

Grade

Category

Myra Jean Clarke

Ngā Puhi

N/A

15 (2) c

 

Te Pūtahi Rangahau

$
0
0

I te Rohenga Pūtea 2013, ka taunahatia he $8 miriona ka whā tau e tiritiria ana ki Te Taura Whiri i te Reo Māori hei Tahua Rangahau, Whakawhanake i te Reo Māori. Ko te kaupapa, he waihanga tumu taunakitanga hei herenga mō ngā mahi whakaora ake i te reo Māori.

Kia rarahi ai ngā hua o te Tahua nei, kua whakatūria e Te Taura Whiri i te Reo Māori a He Puna Whakarauora. E anga whāiti ana te whare nei ki ngā rangahautanga e pā ana ki ngā mahi whakatorokiki, whakapūioio i te reo Māori. He whare mō te motu whānui, ka mahi tahi ki te maha atu o ngā rōpū rangahau reo Māori e ea ai ngā kawenga kua tohua māna.

Te tūtohu rangahau ā-motu mō te whakatupu me te whakapakari ake i te reo Māori

Nā Te Kotahi Research Institute – Te Whare Wānanga o Waikato te pūrongo, ko Te Matataua o te Reo i tuhi. He kaupapa rangahau tēnei i kōmihanahia e Te Taura Whiri i te Reo Māori i runga i tōna kaupapa whakarauora i te reo Māori. Ko tā te rangahau nei he tuihono ki ngā momo rangapū reo Māori (ngā tāngata me ngā rōpū e kawe ana i ngā kaupapa whakarauora reo Māori, me te whakahauoratanga ake o te reo Māori); ki te tautohu hoki i ō rātou hiahia mō ā rātou rangahau, mātauranga ake, ngā aronga me ngā mahi tōmua e pā ana ki te whakahauoratanga me te whakarauoratanga o te reo Māori, tae atu ki ā rātou mahi rangahau kei te kawea e rātou me te whai wāhi atu ki ngā rauemi. Ko te whāinga matua o tēnei pūrongo kia riro anō mā tēnei mahi e waihanga  te Tūtohu Rangahau ā-Motu, ā, me te hanga i tētahi puna mātauranga mā ngā hapori reo Māori me te hunga e kawe ana i ngā kaupapa whakarauora reo Māori, rangahau anō hoki.

Te Matataua o te Reo

Te tāwaha rangahau

E kite mārire ana Te Taura Whiri i te Reo Māori i te wāhi nui ki te ao matihiko e tūhauora ai te reo Māori. Koinā i noho mai ai ki te pae tukutuku nei tētahi tāwaha rangahau, me kore e nui ake te matapaki, te whakawhiti whakaaro mō ngā mahi rangahau i waenga i ngā rōpū whai wāhi nui mai, manako nui mai ki ngā mahi whakaora reo.

Te Ahu o te Reo

E hura ana i te hauora o te reo ki roto i ngā kāinga me ngā hapori Māori

Kua oti ake i te  NZCER – Te Wāhanga tāna rangahau i te hauora o te reo Māori ki roto i ngā kāinga me ngā hapori. Ka hurahia e Te Ahu o te Reo ngā pēwheatanga ā-whānau ki roto i ngā hapori e iwa, e mahi ake ana ki te whakaū i te reo Māori kia mau, kia ora, kia noho hoki hei reo kōrerorero mō ia rā.

Ko ngā whakataunga rangahau a Te Ahu o te Reo ka tirohia mō te tukunga pūtea me te whakahaere hōtaka kia eke ai ki ngā tūmanako mō te reo Māori. He rārangi tūtohu ka puta hei whakamārama ake i ngā mahi a te kāwanatanga o te motu, me ngā kāwanatanga ā-rohe hoki, tae atu ki te wāhanga mātauranga me te wāhanga pāpāho.

Ka mahi tahi Te Taura Whiri nāna nei i utu te rangahau ki Te Mātāwai hei whakatutuki i ngā tūtohutanga.

Ka whakaputaina e mātou he rīpoata e āta whakaatu ana i ngā whakataunga mai o tēnā o tēnā o ngā hapori e iwa. Ka whakaatu ngā rīpoata i ngā wero me ngā whaihua i pā mai ki ngā whānau e whai ana i ō rātou moemoeā i ō rātou tūmanako hoki ki te pupuri, ki te whakarauora, ki te whakatau noa i te reo Māori ki roto o ia hapori.

Kaitaia

Tāmaki Makaurau ki te Tonga

Te Wairoa

Matawaia

Tauranga Moana

Taranaki

Te Uru o Tāmaki

Rūātoki

Ōtautahi

Ko Te Ahu tēnei o te Reo Māori ki roto i te rautau 21 e haere ake nei. He mea āpiti ki te tino rangahau pūtake mō te reo Māori i whakahaeretia i te ngahuru tau 1970 e Richard rāua ko Nena Benton, i whakaatuna ai te ngaro tonutanga o te reo Māori puta noa i Aotearoa. O aua hapori i rangahautia rā e waru anō i uru mai ki Te Ahu o te Reo. Pānuitia he whakarāpopototanga mō te huarahi i whāia.

Ko te ingoa o te kaupapa nei hei tohu i ngā wā o mua, i ngā wā hoki o muri iho nei.

Nā Tākuta Patu Hōhepa tēnei kaupapa rangahau i tapa ko Te Ahu o te Reo. He ahunga rua hoki te tikanga o te ingoa nei, e tohu ake ana i ngā wā o mua. i ō muri iho nei hoki. E hāngai ana Te Ahu o te Reo ki te whakataukī nei, ‘Ko te reo te tūahu o te mana Māori’. Ka whakarite tēnei whakataukī i te reo Māori ki te tūahu inā hoki ōna take nui hei pou tikanga, hei taurima i ō tātou marae, hei pupuri i te mana Māori, i ā tātou tikanga me tō tātou rangatiratanga hoki. Ka hāngai ki te whakaaro kia whai wāhi nui rawa te reo Māori. Ā kei roto anō hoki i Te Ahu o te Reo te whakahau ki te titiro whakamua ki ngā rā e heke mai nei ka kōkiri whakamua ai ki te whakarauora i tō tātou reo. Ka whakaata ake hoki te ingoa nei i te hurihanga o te reo, i te wairua hoki o te whakataukī rā. He whakamāramatanga nō hea tātou, kei hea tātou, ā, ki hea tātou ahu atu ai mō te reo Māori.

Te Ahu o te Reo Overview 

Te Ahu o te Reo Overview (English)

Te Ahu o te Reo Kaitaia

Te Ahu o te Reo Kaitaia (English)

Te Ahu o te Reo Matawaia

Te Ahu o te Reo Matawaia (English)

Te Ahu o te Reo Ōtautahi

Te Ahu o te Reo Ōtautahi (English)

Te Ahu o te Reo Rūātoki 

Te Ahu o te Reo Rūātoki (English)

Te Ahu o te Reo Tāmaki Makaurau ki te Tonga

Te Ahu o te Reo Tāmaki Makaurau ki te Tonga (English)

Te Ahu o te Reo Taranaki

Te Ahu o te Reo Taranaki (English)

Te Ahu o te Reo Tauranga Moana

Te Ahu o te Reo Tauranga Moana (English)

Te Ahu o te Reo Te Uru o Tāmaki Makaurau

Te Ahu o te Reo Te Uru o Tāmaki Makaurau (English)

Te Ahu o te Reo Wairoa 

Te Ahu o te Reo Wairoa (English)

Te ine i te uara o te reo Māori me ngā tikanga Māori ki te ōhanga o Aotearoa 

Nā Te Pua Wānanga ki te Ao - Te Whare Wānanga o Waikato tēnei pūrongo i tuhi. Ko te kaupapa matua, he āta wetewete i ngā tūāhuatanga o te ōhanga reo Māori me te ahurea Māori, waihoki he tātari i ngā hokohoko ōhanga hei whakawhāiti i ngā pou tarāwaho me ngā taputapu e  inehia ai ngā wāriu. Ka aro atu te rangahau ki ngā aroro me ngā tātai whakawhanake i ngā kautenga wāriu o te ōhanga. Nā ngā uiuinga me ngā mātātuhi i whakaahu, i tautuhi hoki  ngā tūmomo āhutanga o te ōhanga reo Māori, nā konā i hua mai he pou tarāwaho  e pā ana ki  ngā kimihanga kōrero mō te wāriu o te reo Māori.

Measure the value of te reo Māori

Te arotake i te hua o ngā wānanga whakarauora reo me te wahi ki ēnei i ngā mahi whakatupu, whakapūioio i te reo Māori

Nā R & K Consultants Limited te pūrongo, Kura Whakarauora i tuhi. Ko te aronga matua o te kaupapa he arotake i te pānga o ngā wānanga whakarauora reo i ngā mahi whakahauora reo a ngā hapori. He papamahi te Kura Whakarauora mā ngā tauira kia pai ai tā rātou whakarite mahere whakaora reo i tētahi taiao tauawhiawhi tonu, tauwhitiwhiti tonu. E mau mai ana ki te pūrongo nei ngā kōrero i hua ake i tētahi mahi arotake i te whakatinanatanga me ngā pānga o te whai wāhi atu o ētahi tāngata e 85, nō ngā whānau, nō ngā marae, nō ngā hapū, ngā iwi, ngā rōpū hapori, me ngā rōpū kaupapa motuhake, ki ētahi Kura Whakarauora whakamātau e rua. O ēnei tauira i tae ake ki ngā Kura Whakarauora e rua, e 20 i uiuia mō te pūrongo nei; 12 ngā tāngata i whakaotia e rātou ētahi uiuinga turuki. I kawea anō ētahi tirohanga whāiti e toru, ki te wherawhera mēnā he hononga kei waenga i te whai wāhi ki ngā Kura Whakarauora me te aranga ake anō, te oranga ake anō o te reo. Ko te whakatau a te pūrongo  nei e kī ana, me tū tonu ngā Kura Whakarauora me te whakatakoto anō i te tauira e rite ana mō ngā tini rōpū i ngā hapori. Waihoki, me takoto he tautoko hei whakapakari i ngā pūkenga me ngā mātauranga o te hunga whakamahere reo huri noa i te motu, mā konā e pai ai tā rātou āwhina ki te whakatū, ki te manaaki i ngā kaupapa whakarauora i ngā hapori reo, puta noa.

Kura Whakarauora (Māori)

Kura Whakarauora (English) 

Reo Māori Pākehā Voices
The Bilingual Land Our Hearts Know is Possible

Ko te reo Māori, te reo taketake o Aotearoa, he taura kua whiriwhiria ki ēnei motu, ki ōna tāngata. Ahakoa te tokoiti o te hunga Pākehā kōrero Māori, he nui tā rātou papānga ki te reo i runga i te mea ko te iwi nui tonu rātou o te iwi whānui o Aotearoa.

Ko te whāinga o tēnei rangahau kia tino mārama ki ngā wheako o ngā kaikōrero Pākehā matatau ki te reo Māori.  Ahakoa te whānui o ngā tūmomo tāngata he nui ngā āhuatanga ōrite puta noa i te rōpū nei. He matatini ngā kitenga, ā, he wā anō he matarua pea te āhua. Kua kitea e te hunga nei ngā huarahi e taea ai ō tātou rā i raro i te ringa ‘atawhai’ o Peretania o mua, ō tātou rā hurihuri o nāianei, me ō tātou tūmanako mō ngā rangi e tū mai nei te kawe mā roto i ā rātou kupu, i ā rātou mahi anō hoki. Mā ō rātou wheako e piki ai tō mātou mōhiotanga ki te tini o ngā whakapātari, o ngā huanga anō hoki i te whai kia tangata Pākehā reorua o Aotearoa.

He tekau mā whā ngā kaikōrero Pākehā ko te reo Māori tō rātou reo tuarua, i uiuia mō tēnei rangahau. I tūhuratia, i kōrerotia e whā ngā āhuatanga matua o ā rātou wheako e pā ana ki whakarauoratanga reo me te whakahāngaitanga anō o te reo Māori: 1) ngā hihiri ako i te reo Māori; 2) ngā whakapātari i runga i te huarahi; 3) ngā ara i whāia kia ekea ai ēnei whakapātari; me te 4) te uara o te reo Māori ki a rātou.

Reo Māori, Pākehā Voices Report

Te Tai - Ngā Takinga Kōrero Reo Māori mō te Whakatau Kereme

Ka matapaki i tēnei tuhinga te hīkoi o te reo Māori ki te Rōpū Whakamana i te Tiriti o Waitangi. Ka āta kōrerohia te rāngai pāpāho Māori me tōna whanaketanga. Ka kaha kōrerotia te hunga i whai wāhi nui atu, i whakapau werawera kia whai mana ai te reo ki te rāngai. Ka arotahi atu hoki ki tōna whanaketanga mai i te wā i whakamanatia ai te reo Māori ki te rāngai pāpāho.

Te Tai - Ngā Takinga Kōrero Reo Māori mō te WhakatauTe Tai - Ngā Takinga Kōrero Reo Māori mō te Whakatau

He tahua Pūtea rautaki mō te Whakarauoratanga Reo Māori

$
0
0

Kua mihia e Te Taura Whiri i te Reo Māori ngā nekehanga pūtea ki te whakarite i te pūtea tautoko haere tonu, haere tonu mō ngā mahi whakatakoto mahere reo, whakapiki hoki i te tokomaha o te hunga kaiwhakamāori whai tohu kaiwhakamāori ā-tuhi, ā-waha.

 I roto i Te Pūtea 2019, kua tohua he pūtea tāpiri o te $2.460 miriona ia tau, ia tau ki Te Taura Whiri, me te $1.5 miriona o taua pūtea he mea kua toha kē mai i ngā tau e rua kua taha ake nei, nā, ināianei kua whakaritea kia haere tonu.

E kī ana te Tumuaki o Te Taura Whiri a Ngahiwi Apanui, he mea rautaki te tahua.

“He mea tautoko e Te Taura Whiri te Whakamaheretanga Reo, engari ko ngā whakahaere, ko rātou kē te hunga kei te hanga i ngā mahere, ko rātou anō te hunga kei te whakatinana i aua tikanga. Kua oti i Te Rūnanga te whakatau hei te mutunga o te tau 2021 me whai mahere reo ngā tari kāwanatanga katoa. E tautokotia ana hoki e mātou ngā whakahaere rāngai hapori me ngā pūtahi i te rāngai tūmatanui whānui tonu.

“Ahakoa kāore ōna pūtea mō te ratonga whakamāori, ka whakatenatena tonu Te Taura Whiri i te hunga matatau ki te kōrero Māori, koia te paerewa e tino hiahiatia ana, kia eke ki ngā taumata e tika ana kia whakawhiwhia te tangata ki te tohu whakamāori ā-tuhi, ā-waha i raro i Te Ture mō te Reo Māori 2016.


“Tāria te wā ka piki te hiahia mō ngā ratonga whakamāori, mā mātou ngā paerewa e pupuri, e hāpai tonu. I roto i tōna whakarauoratanga he mea nui kia puritia te kounga o te reo Māori, kia mau, kia puāwai. E mātua whakarite ana ā mātou pūnaha whakamana tohu kaiwhakamāori ka tutuki tēnei.

“He tohu ēnei whakatau pūtea o te tīmatanga a te whakatinanatanga haere o te Rautaki reo Māori a te Karauna, te Maihi Karauna, he mea i whakaterea e te Minita Whanaketanga Māori a Nanaia Mahuta tata ki te tīmatanga o te tau. Ko tōna wairua, ko tōna koronga mō te tau 2040 ka eke ki te miriona tāngata, ngā tāngata nō Aotearoa e mōhio ana ki te kōrero Māori ki tōna taumata taketake.

“Kua tohua hoki i Te Pūtea tētahi paku pūtea mō te aromatawai me te arotake. Mā konei e whai mōhio ngā whakatau ki ngā rauemi e hiahiatia ana hei tautoko i te whakarauoratanga ā haere ake nei. 

“E mōhiotia ana te whakataukī “mā ōna hua ka mōhiotia te rākau” i te ao Māori, i te ao Pākehā hoki. Mōhio pai Te Taura Whiri ka tahuri mai te kāwanatanga, te iwi Māori, ka mutu, katoa mai, katoa mai e ngākaunui ana ki te reo ake o Aotearoa ki a mātou ki te kite he pēhea rā ngā hua. Kua titikaha te ngākau ki te kī atu, āe mārika, tareka ana".

100 ngā moe tae noa ki Te Wiki o Te Reo Māori 2019

$
0
0

Kōtahi rau anake ngā rā e toe ana i mua i Te Wiki o te Reo Māori 2019, 9-15 Mahuru.
E whakanui ana te wiki nei i te reo me tōna whakarauoratanga.

 E kī ana te Tumaki o Te Taura Whiri i te Reo Māori, a Ngahiwi Apanui, he kōwhiringa tēnei mō tātou katoa ki te mahi i tētahi mahi hei tautokoi i tō tātou reo taketake, he mea whakangākau mō ngāi Aotearoa.

“Ka whakaauautia anōtia te kaupapa o te wiki: ‘Kia Kaha te Reo Māori’. He kīanga rongonui ‘Kia Kaha’ ki ngā kaikōrero Māori, Pākehā hoki. I rangonatia whānuitia mai i te rautau 19, i roto i te haka nei: ‘Kia Kaha Ake, Ake, Ake’.

“E tohu hoki ana tēnei ki ngā tini āhuatanga e whakakaha ana i te reo Māori, ehara i te mea ko te mahi ako, ko te mahi kōrero noa iho.

“I tua atu, te whakatairanga i tona mana mā ngā tūmomo, ara, pērā i ngā tohu reorua, ko te whakakaha I te marama pū ki te whakarauora o te reo Māori, ka mutu, ko te whakatairanga i te hiring o te whai wāhi mai o ngā pakihi me nga whakahaere.

“I tō mahi, i tō rōpū, i tō kura, i tō hapori rānei – whakanui te reo Māori. Ahakoa iti, ākona, kōrerotia!

Viewing all 224 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>