I te Rohenga Pūtea 2013, ka taunahatia he $8 miriona ka whā tau e tiritiria ana ki Te Taura Whiri i te Reo Māori hei Tahua Rangahau, Whakawhanake i te Reo Māori. Ko te kaupapa, he waihanga tumu taunakitanga hei herenga mō ngā mahi whakaora ake i te reo Māori.
Kia rarahi ai ngā hua o te Tahua nei, kua whakatūria e Te Taura Whiri i te Reo Māori a He Puna Whakarauora. E anga whāiti ana te whare nei ki ngā rangahautanga e pā ana ki ngā mahi whakatorokiki, whakapūioio i te reo Māori. He whare mō te motu whānui, ka mahi tahi ki te maha atu o ngā rōpū rangahau reo Māori e ea ai ngā kawenga kua tohua māna.
Te tūtohu rangahau ā-motu mō te whakatupu me te whakapakari ake i te reo Māori
Nā Te Kotahi Research Institute – Te Whare Wānanga o Waikato te pūrongo, ko Te Matataua o te Reo i tuhi. He kaupapa rangahau tēnei i kōmihanahia e Te Taura Whiri i te Reo Māori i runga i tōna kaupapa whakarauora i te reo Māori. Ko tā te rangahau nei he tuihono ki ngā momo rangapū reo Māori (ngā tāngata me ngā rōpū e kawe ana i ngā kaupapa whakarauora reo Māori, me te whakahauoratanga ake o te reo Māori); ki te tautohu hoki i ō rātou hiahia mō ā rātou rangahau, mātauranga ake, ngā aronga me ngā mahi tōmua e pā ana ki te whakahauoratanga me te whakarauoratanga o te reo Māori, tae atu ki ā rātou mahi rangahau kei te kawea e rātou me te whai wāhi atu ki ngā rauemi. Ko te whāinga matua o tēnei pūrongo kia riro anō mā tēnei mahi e waihanga te Tūtohu Rangahau ā-Motu, ā, me te hanga i tētahi puna mātauranga mā ngā hapori reo Māori me te hunga e kawe ana i ngā kaupapa whakarauora reo Māori, rangahau anō hoki.
Te Matataua o te Reo
E kite mārire ana Te Taura Whiri i te Reo Māori i te wāhi nui ki te ao matihiko e tūhauora ai te reo Māori. Koinā i noho mai ai ki te pae tukutuku nei tētahi tāwaha rangahau, me kore e nui ake te matapaki, te whakawhiti whakaaro mō ngā mahi rangahau i waenga i ngā rōpū whai wāhi nui mai, manako nui mai ki ngā mahi whakaora reo.
Te Ahu o te Reo
E hura ana i te hauora o te reo ki roto i ngā kāinga me ngā hapori Māori
Kua oti ake i te NZCER – Te Wāhanga tāna rangahau i te hauora o te reo Māori ki roto i ngā kāinga me ngā hapori. Ka hurahia e Te Ahu o te Reo ngā pēwheatanga ā-whānau ki roto i ngā hapori e iwa, e mahi ake ana ki te whakaū i te reo Māori kia mau, kia ora, kia noho hoki hei reo kōrerorero mō ia rā.
Ko ngā whakataunga rangahau a Te Ahu o te Reo ka tirohia mō te tukunga pūtea me te whakahaere hōtaka kia eke ai ki ngā tūmanako mō te reo Māori. He rārangi tūtohu ka puta hei whakamārama ake i ngā mahi a te kāwanatanga o te motu, me ngā kāwanatanga ā-rohe hoki, tae atu ki te wāhanga mātauranga me te wāhanga pāpāho.
Ka mahi tahi Te Taura Whiri nāna nei i utu te rangahau ki Te Mātāwai hei whakatutuki i ngā tūtohutanga.
Ka whakaputaina e mātou he rīpoata e āta whakaatu ana i ngā whakataunga mai o tēnā o tēnā o ngā hapori e iwa. Ka whakaatu ngā rīpoata i ngā wero me ngā whaihua i pā mai ki ngā whānau e whai ana i ō rātou moemoeā i ō rātou tūmanako hoki ki te pupuri, ki te whakarauora, ki te whakatau noa i te reo Māori ki roto o ia hapori.
Kaitaia | Tāmaki Makaurau ki te Tonga | Te Wairoa |
Matawaia | Tauranga Moana | Taranaki |
Te Uru o Tāmaki | Rūātoki | Ōtautahi |
Ko Te Ahu tēnei o te Reo Māori ki roto i te rautau 21 e haere ake nei. He mea āpiti ki te tino rangahau pūtake mō te reo Māori i whakahaeretia i te ngahuru tau 1970 e Richard rāua ko Nena Benton, i whakaatuna ai te ngaro tonutanga o te reo Māori puta noa i Aotearoa. O aua hapori i rangahautia rā e waru anō i uru mai ki Te Ahu o te Reo. Pānuitia he whakarāpopototanga mō te huarahi i whāia.
Ko te ingoa o te kaupapa nei hei tohu i ngā wā o mua, i ngā wā hoki o muri iho nei.
Nā Tākuta Patu Hōhepa tēnei kaupapa rangahau i tapa ko Te Ahu o te Reo. He ahunga rua hoki te tikanga o te ingoa nei, e tohu ake ana i ngā wā o mua. i ō muri iho nei hoki. E hāngai ana Te Ahu o te Reo ki te whakataukī nei, ‘Ko te reo te tūahu o te mana Māori’. Ka whakarite tēnei whakataukī i te reo Māori ki te tūahu inā hoki ōna take nui hei pou tikanga, hei taurima i ō tātou marae, hei pupuri i te mana Māori, i ā tātou tikanga me tō tātou rangatiratanga hoki. Ka hāngai ki te whakaaro kia whai wāhi nui rawa te reo Māori. Ā kei roto anō hoki i Te Ahu o te Reo te whakahau ki te titiro whakamua ki ngā rā e heke mai nei ka kōkiri whakamua ai ki te whakarauora i tō tātou reo. Ka whakaata ake hoki te ingoa nei i te hurihanga o te reo, i te wairua hoki o te whakataukī rā. He whakamāramatanga nō hea tātou, kei hea tātou, ā, ki hea tātou ahu atu ai mō te reo Māori.
Te Ahu o te Reo Overview
Te Ahu o te Reo Overview (English)
Te Ahu o te Reo Kaitaia
Te Ahu o te Reo Kaitaia (English)
Te Ahu o te Reo Matawaia
Te Ahu o te Reo Matawaia (English)
Te Ahu o te Reo Ōtautahi
Te Ahu o te Reo Ōtautahi (English)
Te Ahu o te Reo Rūātoki
Te Ahu o te Reo Rūātoki (English)
Te Ahu o te Reo Tāmaki Makaurau ki te Tonga
Te Ahu o te Reo Tāmaki Makaurau ki te Tonga (English)
Te Ahu o te Reo Taranaki
Te Ahu o te Reo Taranaki (English)
Te Ahu o te Reo Tauranga Moana
Te Ahu o te Reo Tauranga Moana (English)
Te Ahu o te Reo Te Uru o Tāmaki Makaurau
Te Ahu o te Reo Te Uru o Tāmaki Makaurau (English)
Te Ahu o te Reo Wairoa
Te Ahu o te Reo Wairoa (English)
Te ine i te uara o te reo Māori me ngā tikanga Māori ki te ōhanga o Aotearoa
Nā Te Pua Wānanga ki te Ao - Te Whare Wānanga o Waikato tēnei pūrongo i tuhi. Ko te kaupapa matua, he āta wetewete i ngā tūāhuatanga o te ōhanga reo Māori me te ahurea Māori, waihoki he tātari i ngā hokohoko ōhanga hei whakawhāiti i ngā pou tarāwaho me ngā taputapu e inehia ai ngā wāriu. Ka aro atu te rangahau ki ngā aroro me ngā tātai whakawhanake i ngā kautenga wāriu o te ōhanga. Nā ngā uiuinga me ngā mātātuhi i whakaahu, i tautuhi hoki ngā tūmomo āhutanga o te ōhanga reo Māori, nā konā i hua mai he pou tarāwaho e pā ana ki ngā kimihanga kōrero mō te wāriu o te reo Māori.
Measure the value of te reo Māori
Te arotake i te hua o ngā wānanga whakarauora reo me te wahi ki ēnei i ngā mahi whakatupu, whakapūioio i te reo Māori
Nā R & K Consultants Limited te pūrongo, Kura Whakarauora i tuhi. Ko te aronga matua o te kaupapa he arotake i te pānga o ngā wānanga whakarauora reo i ngā mahi whakahauora reo a ngā hapori. He papamahi te Kura Whakarauora mā ngā tauira kia pai ai tā rātou whakarite mahere whakaora reo i tētahi taiao tauawhiawhi tonu, tauwhitiwhiti tonu. E mau mai ana ki te pūrongo nei ngā kōrero i hua ake i tētahi mahi arotake i te whakatinanatanga me ngā pānga o te whai wāhi atu o ētahi tāngata e 85, nō ngā whānau, nō ngā marae, nō ngā hapū, ngā iwi, ngā rōpū hapori, me ngā rōpū kaupapa motuhake, ki ētahi Kura Whakarauora whakamātau e rua. O ēnei tauira i tae ake ki ngā Kura Whakarauora e rua, e 20 i uiuia mō te pūrongo nei; 12 ngā tāngata i whakaotia e rātou ētahi uiuinga turuki. I kawea anō ētahi tirohanga whāiti e toru, ki te wherawhera mēnā he hononga kei waenga i te whai wāhi ki ngā Kura Whakarauora me te aranga ake anō, te oranga ake anō o te reo. Ko te whakatau a te pūrongo nei e kī ana, me tū tonu ngā Kura Whakarauora me te whakatakoto anō i te tauira e rite ana mō ngā tini rōpū i ngā hapori. Waihoki, me takoto he tautoko hei whakapakari i ngā pūkenga me ngā mātauranga o te hunga whakamahere reo huri noa i te motu, mā konā e pai ai tā rātou āwhina ki te whakatū, ki te manaaki i ngā kaupapa whakarauora i ngā hapori reo, puta noa.
Kura Whakarauora (Māori)
Kura Whakarauora (English)
Reo Māori Pākehā Voices
The Bilingual Land Our Hearts Know is Possible
Ko te reo Māori, te reo taketake o Aotearoa, he taura kua whiriwhiria ki ēnei motu, ki ōna tāngata. Ahakoa te tokoiti o te hunga Pākehā kōrero Māori, he nui tā rātou papānga ki te reo i runga i te mea ko te iwi nui tonu rātou o te iwi whānui o Aotearoa.
Ko te whāinga o tēnei rangahau kia tino mārama ki ngā wheako o ngā kaikōrero Pākehā matatau ki te reo Māori. Ahakoa te whānui o ngā tūmomo tāngata he nui ngā āhuatanga ōrite puta noa i te rōpū nei. He matatini ngā kitenga, ā, he wā anō he matarua pea te āhua. Kua kitea e te hunga nei ngā huarahi e taea ai ō tātou rā i raro i te ringa ‘atawhai’ o Peretania o mua, ō tātou rā hurihuri o nāianei, me ō tātou tūmanako mō ngā rangi e tū mai nei te kawe mā roto i ā rātou kupu, i ā rātou mahi anō hoki. Mā ō rātou wheako e piki ai tō mātou mōhiotanga ki te tini o ngā whakapātari, o ngā huanga anō hoki i te whai kia tangata Pākehā reorua o Aotearoa.
He tekau mā whā ngā kaikōrero Pākehā ko te reo Māori tō rātou reo tuarua, i uiuia mō tēnei rangahau. I tūhuratia, i kōrerotia e whā ngā āhuatanga matua o ā rātou wheako e pā ana ki whakarauoratanga reo me te whakahāngaitanga anō o te reo Māori: 1) ngā hihiri ako i te reo Māori; 2) ngā whakapātari i runga i te huarahi; 3) ngā ara i whāia kia ekea ai ēnei whakapātari; me te 4) te uara o te reo Māori ki a rātou.
Reo Māori, Pākehā Voices Report
Te Tai - Ngā Takinga Kōrero Reo Māori mō te Whakatau Kereme
Ka matapaki i tēnei tuhinga te hīkoi o te reo Māori ki te Rōpū Whakamana i te Tiriti o Waitangi. Ka āta kōrerohia te rāngai pāpāho Māori me tōna whanaketanga. Ka kaha kōrerotia te hunga i whai wāhi nui atu, i whakapau werawera kia whai mana ai te reo ki te rāngai. Ka arotahi atu hoki ki tōna whanaketanga mai i te wā i whakamanatia ai te reo Māori ki te rāngai pāpāho.
Te Tai - Ngā Takinga Kōrero Reo Māori mō te WhakatauTe Tai - Ngā Takinga Kōrero Reo Māori mō te Whakatau